ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ? ਮੈਂ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਝੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਕਫ਼ਨ ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ, ਚੁੱਪ ਤੇ ਗੁੰਮ ਸੁੰਮ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਦੈਵੀ ਚਿਹਰੇ ਵਲ ਨਿਰੰਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਜਦ ਤਕ ਪ੍ਰਭਾਤ ਨਾ ਹੋ ਗਈ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਪਰਤ ਆਇਆ, ਸਦੀਵਤਾ ਦੇ ਭਾਰੀ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦਬਿਆ ਤੇ ਦੁੱਖੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦਾ ਬੋਝ ਲਈ।
"ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਵੀਨਸ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਅਲਵਿਦਾ ਲਈ ਅਤੇ ਲੈਬਨਾਨ ਪਰਤ ਆਇਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਵਿਚ ਅਤੇ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਚੁੱਪ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਵਿਚ ਬਿਤਾਏ ਹੋਣ।
"ਪਰ ਉਹ ਝਲਕ ਕਾਇਮ ਰਹੀ। ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਮ੍ਰਿਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਵੇਖਿਆ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਉਹ ਹਾਲਾਂ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਹੀ ਮੈਂ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਮਿਹਨਤ ਕੀ ਸੀ, ਮੇਰੇ ਮਿਤਰੋ, ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹੋ।
"ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਜੋ ਮੈਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ, ਮੈਂ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁਚਾਵਾਂ। ਮੈਂ ਲੈਬਨਾਨ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਅਲ-ਹੈਰਿਸ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਲਿਆਂਦੇ ਜੋ ਰਾਜ ਅਤੇ ਚਰਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀਆਂ ਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਹੇਠ ਕੁਚਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
"ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਰਾਏ ਦਿਤੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪਿਤਾਮਿਆਂ ਦੇ ਦੱਸੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚਲੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਨਾਲ ਵਰਤਾਉ ਕਰੇ ਨਰਮਦਿਲੀ ਉਦਾਰਤਾ ਤੇ ਸੂਝਬੂਝ ਨਾਲ। ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, 'ਲੋਕ ਸਾਡੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਧਨ ਦੌਲਤ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, "ਇਕ ਰਾਜੇ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ- ਕ੍ਰੋਧ, ਲਾਲਚ, ਝੂਠ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ।
