ਦੋ ਸ਼ਹਿਰ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਉਤੇ ਚੁਕਿਆ ਅਤੇ ਜੁਆਨੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਉਤੇ ਲੈ ਗਈ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਵਲ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ ਜਿਥੇ ਇਕ ਅਜੀਬ ਜਿਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿਤਾ ਜਿਥੋਂ ਭੂਤਾਂ ਵਾਂਗ ਧੀਮੇ ਜਿਹੇ ਹਿਲਦਾ ਵੱਡੇ ਇੱਕਠ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਧੂੰਆਂ ਜਿਹਾ ਉਠਿਆ। ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਪਤਲੀ ਜਿਹੀ ਪਰਤ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ।

ਕੁਝ ਪਲ ਦੀ ਚੁੱਪ ਪਿਛੋਂ, ਮੈਂ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਪੁਛਿਆ "ਇਹ ਮੈਂ ਕੀ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ?"

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿਤਾ: "ਇਹ ਬੀਤੇ ਕਲ੍ਹ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਇਸ ਵਲ ਵੇਖ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ।"

ਮੈਂ ਇਸ ਹੈਰਾਨਕੁੰਨ ਨਜ਼ਾਰੇ ਵਲ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿਤੇ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਤੇ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਾਲ ਕਮਰੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਹੇਠ ਦੈਂਤਾਂ ਵਾਂਗ ਖੜ੍ਹੇ, ਪਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣੇ ਮੰਦਰ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਕਾਰਨ ਚੀਕ ਪੁਕਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਆਸ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਮੈਂ ਧਰਮ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਚਰਚ ਵੀ ਵੇਖੇ ਜੇ ਸ਼ੰਕਾ ਨੇ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿਤੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਮੀਨਾਰ ਵੀ ਵੇਖੇ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਵਾਂਗ ਉਪਰ ਨੂੰ ਉਠੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਮੈਂ ਘਾਟੀਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਾਂਗ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਥਾਨ ਵੀ ਵੇਖੇ; ਭੇਦਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ ਕਮਰੇ, ਭੇਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੇ ਚੋਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟੀ ਜਾਂਦੇ ਵੇਖੇ: ਬਹਾਦਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਸਾਰੇ ਹੋਏ ਤਾਕਤ ਦੇ ਮੀਨਾਰ ਅਤੇ ਡਰ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਹੋਏ; ਨੀਚ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਅਤੇ ਚੌਕਸੀ ਰਾਹੀਂ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਮੱਠ ਵੇਖੇ: ਸਾਧਾਰਨ ਝੋਪੜੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ ਜਿਥੇ