ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਆਏ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਮੈਂ ਭੁਤਕ ਉਠਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਚੰਗੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੱਪੇ-ਚੱਪੇ ਨਾਲ ਮੇਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਤਾਰ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜੁੜਦੇ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ? ਇਹ ਉਹ ਪਿੰਡ ਸੀ ਜਿਥੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਅਧਿਆਪਕੀ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਖ਼ਾਤਿਰ, ਸਗੋਂ ਅਧਿਆਪਕ ਜਿਹੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਵੀ। ਲੜਕਪਨ ਦੀ ਮੌਜ ਮਸਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਦੀ ਉਡਾਨ ਮਗਰੋਂ, ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਕਰੜ ਬਰੜੇ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਖੱਟੀਆਂ-ਮਿੱਠੀਆਂ ਕੌੜੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਰਾਜਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮੈਂ ਰੁਮਾਂਚ ਨਾਲ ਭਰ ਉੱਠਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਰੁਮਾਂਚ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬੇ- ਮੌਕੇ ਪਾਈ ਬਗਾਰ ਦਾ ਬੋਝ ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਝ ਘੱਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਸੋਚਿਆ ਚਲੋ ਇਸ ਬਹਾਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਕਿਸੇ ਅਨਮੋਲ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਾਂਗ ਸੀਨੇ ਦੀ ਤਿਜੋਰੀ ਵਿਚ ਸਾਂਭੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਉਸੇ ਮਹੋਲ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਾਂਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜਿਆ ਮੁਦਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵਹਿਣ 'ਚ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਲਗਭਗ ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੇ ਵਕਦੇ ਮਗਰੋਂ ਕੌਣ ਕਿੱਥੇ ਹੋਵੇਗਾ? ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਮਰ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਮੌਕੇ ਡਲ ਡਿੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣਗੇ। ਮੈਥੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਕਈ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਨੌਜਵਾਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਘਰ ਗ੍ਰਿਹਸਥੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਜਿਵੇਂ ਕੋਲ੍ਹ ਦੀ ਗੱਲ ਲਗਦੀ ਸੀ।

ਹੁਣ ਉਸ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣਾ ਅੱਖਾ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਸਿਖ਼ਰਾਂ 'ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਉੱਚੇ ਖੰਭਿਆ ਦੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਕਤਾਰਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਹਰ ਮੁਹੱਲੇ, ਗਲੀ-ਗਲੀ ਵਾਟਰ ਸਪਲਾਈ ਦੀਆਂ ਟੂਟੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਮਿੰਨੀ ਬੱਸਾਂ ਗੇੜੇ 'ਤੇ ਗੇੜਾ ਲਾਉਂਦੀਆਂ। ਆਪਣੇ ਵਾਹਨ 'ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਪਿੰਡ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਾਇਆ- ਆਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵੀ ਬਦਲਿਆ-ਬਦਲਿਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ।

ਲਗਭਗ ਵੀਹ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲੋਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ ਜੁਆਇਨ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਪਿੰਡ ਪੁੱਜਣ ਦੇ ਦੇ ਹੀ ਰਸਤੇ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਪੈਦਲ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸੱਤ-ਅੱਠ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਮੁੱਖ ਸੜਕ 'ਤੇ ਬੋਸ ਉਤਰ ਕੇ ਖੇਡ-ਖੇਡ ਪੈਦਲ ਮਾਰਚ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਕਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਮਹੂ ਤੋਂ। ਮੇਰਾ ਆਉਣਾ-ਜਾਣਾ ਅਕਸਰ ਦੋਵੇਂ