ਵਾਪਾਰ-1
ਭੋਜਨ-ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਤਿੰਨ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ; ਇਹ ਇਕ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ; ਇਕ ਜਤਨ ਵੀ ਅਤੇ ਇਕ ਰੁਝੇਵਾਂ ਵੀ। ਜਦੋਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਇਕ ਰੁਝੇਵਾਂ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ, ਉਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਸੱਕਿਆ ਹੋਣ ਦਾ ਹੁਲਾਰਾ ਮਾਣ ਸਕੇਗਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਲਈ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਨਾ ਕਲੋਸ਼ਕਾਰੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਾਸੋ-ਹੀਣਾ ਵੀ। ਔੜ-ਅਕਾਲ ਦੀ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਭੋਜਨ-ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਸਮੱਸਿਆ, ਚਿੰਤਾ ਜਾਂ ਦੁਖ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਣ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਇਹ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਜਤਨ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕਾਹਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਰੁਝੇਵਾਂ। ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਜਤਨ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਚੇਸ਼ਟਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਦਿ ਮਨੁੱਖਾ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਸੀ ਜਾਂ ਬਾਕਾਹਾਰੀ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਮੇਰੇ ਵੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਂਦਰਾਂ, ਸਨ-ਮਾਣਸਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਵੀ ਸਨ।
ਮੈਂ ਇਹ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਭੂਗੋਲਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਵੀ। ਇਸ ਲਈ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਲਈ ਭੋਜਨ-ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਇਕ ਜਤਨ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਲਈ ਇਕ ਰੁਝੇਵਾਂ। ਹੈ ਤਾਂ ਰੁਝੇਵਾਂ ਵੀ ਇਕ ਜਤਨ ਹੀ; ਪਰ ਇਥੇ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਅੰਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਚੇਤਨ ਜਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਟਾਕਰੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਸੂਆਂ ਦਾ ਭੋਜਨ, ਭੋਗੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਂ ਖਾਧੇ ਜਾਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਜੀਵ ਜਾਂ ਉਹ ਜੀਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਆਪਣੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਇਕ ਦਾਤ, ਮਿਹਰ ਜਾਂ ਬਖ਼ਸ਼ਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਉੱਤੋਂ ਲੜਨ ਦੀ ਰੁਚੀ
1. ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਮੇਰਾ ਭਾਵ ਹੈ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜੰਗਲੀ ਮਨੁੱਖ ਜੇ ਪਸ਼ੂ-ਰੂਪ ਹੀ ਸਨ।
