ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ (ਇੱਕ ਜਤਨ-ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ)

ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆ ਤੋਂ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ "ਦੁਖ-ਸੁਖ ਅਤੇ ਗਮੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਦੇਵਣਹਾਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ।" ਪਰੰਤੂ ਸੁਖ ਨਾਲ 'ਰਾਗ' (ਮਿੱਤ੍ਰਤਾ) ਅਤੇ ਦੁਖ ਨਾਲ 'ਦ੍ਵੈਸ਼ (ਦੁਸ਼ਮਣੀ) ਜੀਵ ਦੀ ਪਰਵਿਰਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਜੀਵ ਸਦਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਰਵਿਰਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਚਰਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਸੁਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਦੁਖ ਦੀ ਨਵਿਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਬਣੀ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮਨੋਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਜਤਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੱਲ ਉਚੇਚਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਦੇ ਘੱਟ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਹੈ: ਜੇ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਦੋਂ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰਥ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਹੁਣ ਤਕ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੱਭਿਅ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸੁੱਖਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਘੱਟ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰਥ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਦੇਸ਼ਾ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ "ਦੁਖ-ਸੁਖ ਅਤੇ ਗਮੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। ਨਾ ਅਸੀਂ ਦੁਖ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੌੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਣ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ, ਰੱਬੀ ਦਾਤ ਹੈ।"

ਸੰਪੂਰਣ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੋਸ਼ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਾ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਨੰਤ ਕਾਲ ਤਕ ਸਮਾਜਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲੱਭਣ ਦੇ ਜਤਨ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੇ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਉਂ ਹੁੰਦਾ ਆਇਆ ਹੈ । ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਕ-ਆਰਥਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਦੀ ਉਪਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਾਟਾਂ ਦੇ ਪੂਰਕ ਅਤੇ ਪਰਦੇ ਵੀ ਆਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਪਣੇ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਦੀਆਂ ਸਾਊ, ਸੱਭਿਅ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਯਤਨ ਅਜੋਹੋ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਜਨ-ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਉਪਜਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। "ਖੁਸ਼ੀ ਰੱਬੀ ਦਾਤ ਹੈ" ਇਹ ਵੀ ਏਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ।

ਉਂਞ, ਕੁਛ ਇੱਕ ਅਸਮਾਨੀ ਆਫਤਾਂ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚਲੇ ਬਹੁਤੇ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਸਾਥੀਆਂ ਸੰਸਾਰਕ ਲੋੜਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਲੋੜ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ- ਅਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁੱਲੀ, ਜੁੱਲੀ ਅਤੇ ਕੁੱਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਨੂੰ (ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚੋਂ) ਪਸੂ-ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਭਾਵੇਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀ