'ਤੇ ਪਰੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਛੇ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਦਾ ਪੁਨਰ- ਪਰਵੇਸ਼ ਸੰਭਵ ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰ, ਸਰਕਾਰ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਧਰਮ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਵਿਧਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਡਰ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਭੈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੇ-ਨੇਮੀ ਅਤੇ ਨਿਰਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ। ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸਹਾਇਤਾ, ਮਮਤਾ, ਮਰਿਆਦਾ, ਮੋਹ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਅਪਣੱਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੇਨੀ ਪਰਬਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਡੀੜ ਵਿੱਚ ਭੈ ਗੁਆਚਾ ਜਿਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੱਲ ਲੋੜੀਂਦਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਨਾਲ ਭੈ ਨੂੰ ਬੇ-ਲੋੜਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਪਰਿਵਾਰ (ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ) ਪਿਆਰ, ਸਤਿਕਾਰ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਪਣੱਤ ਆਦਿਕ ਵਿੱਚ ਊਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚਲਾ ਬਚਪਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਵਿਹੂਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਥੇ ਬਚਪਨ ਅਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਵੇ, ਓਥੇ ਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਬੁਢੇਪਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।

ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਜਨਮ ਡਰ, ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਤੋਖਲੇ ਆਦਿਕ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਮਮਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗਚਾਰਿਤਾ ਦੀਆਂ ਪਰਵਿਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਜਨਮ ਭੈ, ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭੈ, ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬੇ-ਭਰੋਸਗੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਹਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਆਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਸੰਬੰਧ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਉੱਤੇ ਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਮਾਜਕ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ, ਜੇਲ੍ਹ, ਫਾਂਸੀ, ਫ਼ੌਜ, ਪੁਲਿਸ, ਲਾਠੀ, ਗੋਲੀ ਅਤੇ ਜੁਰਮਾਨੇ ਆਦਿਕ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ, ਸਾਧਾਰਣ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਦੇ ਘੱਟ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਕਲਿਆਣ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਨਿਰੋਲ ਭੈ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਲਾਮਤੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਲੋਕ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਬਹੁਤਾ ਕਿਤੇ ਥੋੜਾ।

ਕੇਵਲ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਉਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਜੋ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚੇ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰਥ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਧਰਮ ਉੱਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਧੇਰੇ ਸੰਤੋਬਜਨਕ ਨਹੀਂ। ਧਰਮ ਨੇ ਸਦਾ ਹੀ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕੂੜ ਕੁਸੱਤ, ਭਰਮ, ਬੰਧਨ, ਸੁਪਨਾ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨ ਆਦਿਕ ਆਖ ਕੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਜਾਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆ ਹੋਇਆ ਸਾਧਾਰਣ ਦੁਨਿਆਵੀ ਮਨੋਰਥਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਕਿਸੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਨੋਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਜੀਵੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਾਰਕ ਸੁੱਖਾਂ, ਸਾਂਝਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਨੋਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਆਖਿਆ ਹੈ। ਭੈ, ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਸਾਧ ਰੋਗ ਸਿੱਧ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ (ਨਾਲ ਨਾਲ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਦਾ-ਸਲਾਮਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਚ ਇਹ ਸੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਭੈ, ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ