ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੇਵਕ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਦੇ ਭੁਲੇਖੇ ਕਾਰਨ ਸੱਚ ਦੁਰਾਚਾਰ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਰੂਸੋ ਅਤੇ ਬਾਸਵੈੱਲ ਵਰਗੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚਲੇ ਦੁਰਾਚਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ, ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ, ਅਨੋਖਾ ਫਖਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਕੇ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੱਚ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਦੁਰਾਚਾਰ ਵੀ ਗੌਰਵ ਦੀ ਗੱਲ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਚ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਓਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਣ, ਨਿਰਬਾਧ ਅਤੇ ਨਿਰਲੇਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਚਾਰ, ਵਸਤੂ ਘਟਨਾ ਜਾਂ ਮਾਨਤਾ ਨਿਰਲੇਪ, ਨਿਰਬਾਧ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਪੂਰਣ ਨਹੀਂ। ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਹੋਣ ਲਈ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਲਈ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਸਦਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸਹਾਨੁਭੂਤੀ ਦੇ ਸਾਥ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਸ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਹੈ, ਉਸ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚਲਾ ਸੱਚ ਨਿਰਯਤਨ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚਲਾ ਝੂਠ ਵੀ ਸੁੰਦਰਮ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਮ ਦੀ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਬ-ਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਸਦਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸਹਾਨੁਭੂਤੀ ਆਦਿਕ ਸੱਚ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੋਣ।
ਤਾਂ ਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਸਹਾਨੁਭੂਤੀ ਸਦਾਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਆਦਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਕ ਜਾਂ ਸਹਾਇਕ ਮਾਤਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਜੀਵਨ ਵਿਚਲੀ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੱਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਵਿਚਲੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦਾ ਜਤਨ ਓਨਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿੰਨਾ ਇਸ ਰਿਸਤੇ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਤਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਅਤੇ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸੱਚ ਦੇ ਸੋਹਿਲੇ ਗਾਉਣੋਂ ਹਟ ਕੇ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਸਦਾਚਾਰ, ਸਹਾਨੁਭੂਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਨਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ, ਹਰ ਆਦਮੀ ਲਈ ਸੰਭਵ ਹੈ।
ਇਹ ਅਭਿਆਸ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਸੱਚ ਦੀ ਹਾਨੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਾਧਾਰਣ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਾਧਾਰਣ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ-ਝੂਠ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਪਾਪ-ਪੁੰਨ ਦੇ ਵਿਤ੍ਰਕ ਵਿੱਚ ਪੈ ਕੇ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਬੋਲਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਸੁਖ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਸਾਡਾ ਮੁੱਢਲਾ ਮਨੋਰਥ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਿੱਤ੍ਰਤਾਪੂਰਣ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਮੁੱਢਲੇ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ-ਝੂਠ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਪਏ ਬਿਨਾਂ ਉਹ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਉਚੇਚਾ ਜਤਨ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਲਾਉਣਾ ਪਵੇ। ਆਪਣੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸੱਚ ਬੋਲਣਾ ਸੌਖਾ ਅਤੇ ਸੁਖਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸੱਚ ਬੋਲਦੇ ਹਾਂ।
ਜਿਸ ਵਾਤਾਵਰਣ ਜਾਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ-ਝੂਠ ਦੇ ਵਿਕ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਦੋਂ
