ਕਿਸ ਕਰਕੇ                          ਕ੍ਹਾਤੇ

ਕਿਸ ਵਿਚ                           ਕਾਸ ਮਾਂ

 

ਪੁਆਧੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵੰਨਗੀ:-

ਹੇਠਾਂ ਪੁਆਧੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੋਕ ਬੋਲੀ ਦੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਪੁਆਧੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦੀਦਾਰੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

"ਆਸਾ-ਪਾਸਾ, ਹਰੇ ਭਰੇ ਦਰਖਤ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ-ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਬੇਹੜਾ, ਛੋਟਾ-ਸਾ ਘਰ। ਲੋਕ ਕਹੇ ਕਰਾਂ ਤੇ ਬਈ "ਸਰਦਾਰ ਫਲਾਣਾ ਸਿੰਘ ਕਾ ਕੋਠਾ।" ਖੁਲ੍ਹ-ਦਿਲੀ ਕੀ ਜਿਊਂਦੀ-ਜਾਗਦੀ ਮਸਾਲ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਠਿਆਂ ਦੇ ਬਿੱਚ ਬਣੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਕੇ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਸੁਭਾਓ ਹੋਏ ਕਰਾਂ ਤੇ। ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਖਾਣਾ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪਹਿਰਣਾ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੱਸਣਾ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਖੋਲਣਾ, ਅਰ ਸਮਾਂ ਆਣੇ ਪਰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਏ ਰੋਣਾ ਹੋਏ ਕਰਾ ਤਾ। ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਸਰੀਰ। ਦਿਲ ਖੇਲ੍ਹ-ਖੋਲ੍ਹ ਕਾ, ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਬਾਤਾਂ ਕਰਨੀ, ਦਿਲ ਲਾ-ਲਾ ਕਾ ਸੁਣਨੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ-ਖਲਾਸੀ, ਕਰਾਬ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ। ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਕੇ ਬਿਲਕੁਲ ਗੈਲ-ਗੈਲ, ਅੰਗ-ਸੰਗ। ਮਜ਼ਬੂਰੀਵਸ, ਚਾਹਾ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਪਰ ਕੋਸਿਓਂ ਦੂਰ, ਪਰ ਦਿਲ ਰਲਗੱਡ ਘੀ-ਸ਼ੱਕਰ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ।...

ਕਿਸੀ ਮਿੱਤਰ-ਪਿਆਰੇ ਯਾ ਸਾਕ ਸਬੰਧੀ ਕੇ ਘਰ ਚਲੇ ਜਾਣਾ, ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਮੁੜਨੇ ਕਾ ਨਾਉਂ ਈ ਨਾ ਲੈਣਾ। ਛਾਉਣੀ ਪਾ ਕਾ ਹੀ ਬੈਠ ਜਾਣਾ। ਬਾਤਾਂ ਈ ਨਾ ਮੁੱਕਾਂ-ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੀਆਂ। ਪਤਾ ਨੀ ਔਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀ ਬਾਤਾਂ ਅਰ ਕਿਆ ਹੋਆ ਤੀਆਂ। ਕਰ-ਕਰ ਕਾ ਬੀ ਕਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾਂਹਾਂ ਤੀ। ਰਾਜੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਕੀਆ ਬਾਤਾਂ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕੀਆਂ ਬਾਤਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ-ਡੰਗਰਾਂ ਕੀ ਬਾਤਾਂ, ਬਿਆਹਾਂ-ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਕੀ ਬਾਤਾਂ, ਸੰਬੰਧੀਆਂ-ਸ਼ਾਕਾਂ ਕੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ ਕੀ ਕਹਾਣੀਆਂ।... ਕਦੀ ਹੱਡ-ਬੀਤੀ ਅਰ ਕਦੀ ਜੱਗ-ਬੀਤੀ। ਕਦੀ ਸੱਚ ਕੇ ਆਧਾਰ ਪਰ, ਕਦੀ ਮਿਥਹਾਸ ਕੇ ਗੁੱਗੇ ਗਪੋੜ। ਟੇਮ ਲੰਘਦਿਆਂ ਪਤਾ ਈ ਚਲਾ ਤਾ ਕਦ ਦਿਨ ਗਿਆ, ਅਰ ਕਦ ਰਾਤ ਗੁਜ਼ਰੀ। ਦੇਖਣੇ ਨੂੰ ਗਰੀਬੜ-ਜੇ, ਪਰ ਦਿਲਾਂ-ਮਾ ਬਾਦਸਾਹੀ।...

ਸੂਰਜ ਤਉ ਜਦ ਬੀ ਯੋਹੀ ਤਾ। ਚੰਦ ਬੀ ਔਹੀ ਤਾ, ਹਵਾ ਬੀ ਚਲਾਂ ਤੀ, ਘੱਗਰ ਬਰਗੇ ਦਰਿਆਓ-ਬੀ ਇਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾ ਤੇ। ਦਿਨ-ਰਾਤ ਬੀ ਇਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਆ ਤਾ, ਫੇਰ ਯੋਹ ਕਲਜੁਗ ਕਹਾਂ ਤੇ ਆ ਗਿਆ? ਪਤਾ ਈ ਨਾ ਲਗਿਆ, ਕਿਆ ਹੋ ਗਿਆ? ਜ਼ਹਿਰੇ-ਜ਼ਹਿਰ ਫੈਲ ਗੀ.. । ਬਈ ਸੱਚੀ ਬਾਤ ਤਉ ਯੋ ਆ, ਕੁਸ ਨੀ ਬਦਲਿਆ, ਦੁਨੀਆਂ ਮਾ ਲੋਕਾਂ ਕੇ ਮਨ ਬਦਲਗੇ। ਮਸ਼ੀਨੀ-ਜੁਗ ਕੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਰਗੇ ਰੁੱਖੋ, ਜਰ- ਜੰਗਾਲ ਖਾਏ। ਪ੍ਰੇਮ-ਪਿਆਰ ਕੀ 'ਗਰੀਸ' ਖੁਣੋ ਸੁੱਕੇ ਈ ਰਗੜੇ ਜਾ ਰੇ ਆਂ। ਊਂ ਬਡੀ-ਬਡੀ ਬਿਲਡੰਗਾਂ, ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦਰਬਾਜੇ... ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਿਲਡੰਗਾਂ ਕਾ ਨਾਉਂ ਰੱਖਿਆ ਕਿਸੀ ਨਾ ਛਾਂਟ ਕਾ "ਕੋਠੀਆਂ"। ਤੰਗ-ਦਿਲ ਕਾ ਦਰਪਣ'। ਘੁਟੇ-ਘੁਟੇ ਸੇ ਲੋਕ। ਬੋਲਣੇ ਕੇ ਬੀ ਪੈਸੇ ਮੰਗਾਂ। ਖਿੜ-ਖਿੜਾ ਕੇ ਹੱਸਣਾ ਤੋਂ ਰੱਬ ਨੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਖਸਿਆ ਈ