Back ArrowLogo
Info
Profile

ਲਕਸ਼ਣ :— ਵਿਅੰਜਨ ਸਮ ਬਰੁ ਸ੍ਵਰ ਅਸਮ, ਵਰਨ ਆਏਂ ਬਹੁ ਬਾਰ । ਜਿਸ ਕਥਨ 'ਚ ਕੋਈ ਇੱਕ ਅੱਖਰ ਦੋ ਤਿੰਨ ਬਾਰ ਆ ਜਾਏ ਸ੍ਵਰ ਭਾਵੇਂ ਹੋਰ ੨ ਹੀ ਹੋਵਨ । (ਓ, ਅ, ੲ, ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲ ਨਾਲ ਬਨੇ ਹੋਏ ਅੱਖਰ ਸ੍ਵਰ ਹਨ, ਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰ ਵਿਅੰਜਨ ਹਨ)।

ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਪੰਜ ਭੇਦ ਹਨ :-੧. ਛੇਕਾਨੁਪ੍ਰਾਸ, ੨. ਬ੍ਰਿਤਿਅਨੁਪ੍ਰਾਸ, ੩. ਸ਼ਰੁਤ੍ਯਨੁਪ੍ਰਾਸ, ੪. ਲਾਟਾਨੁਪ੍ਰਾਸ, ਪ. ਅੰਤ੍ਯਨੁਪ੍ਰਾਸ ।

੧. ਛੇਕਾਨੁਪ੍ਰਾਸ

ਭੂਸ਼ਨ ਕਵੀ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਲਕਸ਼ਣ ਹੈ।

ਸ੍ਵਰ ਸਮੇਤ ਅਛਰ ਕਿ ਪਦ ਆਵਤ ਸਹਸ ਪ੍ਰਕਾਸ ।

ਭਿਨ ਅਭਿਨ ਪਦਨ ਸੋਂ ਛੇਕ ਲਾਟ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ।

ਕੋਈ ਇੱਕ ਅੱਖਰ ਜਾਂ ਪਦ (ਦੋ ਤਿੰਨ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਅੱਖਰ) ਦੋ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਅਧਿਕ ਬਾਰ ਆਵਨ, ਜਿਵੇਂ :-(ਅਕਾਲ ਉਸਤਤ ਚੌਂ) ਰਾਜਾਨ ਰਾਜ, ਭਾਨਾਨ ਭਾਨ, ਦੇਵਾਨ ਦੇਵ ਉਪਮਾ ਮਹਾਨ ॥ ੮੯

ਇੰਦ੍ਰਾਨ ਇੰਦ੍ਰ, ਬਾਲਾਨਬਾਲ । ਰੰਕਾਨ ਰੰਕ, ਕਾਲਾਨ ਕਾਲ ॥ ੯੦

ਅਨਭੂਤ ਅੰਗ, ਆਭਾ ਅਭੰਗ । ਗਤ ਮਿਤ ਅਪਾਰ, ਗੁਣ ਗਣ ਉਦਾਰ ॥੯੧

ਮੁਨੀ ਗਣ ਪ੍ਰਣਾਮ, ਨਿਰਭੈ ਨਿਕਾਮ । ਅਤਿਦੁਤਿ ਪ੍ਰਚੰਡ, ਮਿਤਿਗਤਿ ਅਖੰਡ ॥

ਛੰਦ ੮੯, ੯੦ ਵਿੱਚ ਪਦਾਵ੍ਰਤੀ ਹੈ ਤੇ ੯੧, ੯੨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੀ ।

 

ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣ (ਪੂਰਨ ਕਾਦਰ ਯਾਰ ਚੋਂ) : -

ਅਲਫ ਆਏ ਯੋਗੀ ਸਭ ਦੇਖਨੇ ਨੂੰ, ਬੈਠੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰਿਓਂ ਘਤ ਘੇਰਾ।

ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਲਾਹ ਪੜਦਾ, ਸਭਨਾਂ ਤਾਈਂ ਦੀਦਾਰ ਦਾ ਦੇ ਫੇਰਾ ॥

ਅਲਫ ਤਾਂ ਆਏ ਵਿੱਚ ‘ਅ’, ਚਾਰ ਚੁਫੇਰਿਓਂ 'ਚ 'ਚ', ਘਤ

13 / 41
Previous
Next