ਘੇਰਾ 'ਚ 'ਘ' 'ਦੀਦਾਰ' 'ਦਾ’, ‘ਦੇ' 'ਚ 'ਦ' ਦੀ ਆਵ੍ਰਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ।

ਸੋ ਇਸ ਵਿੱਚ ਛੇਕਾਨੁਪ੍ਰਾਸ ਹੋਈ ॥

 

ਹੋਰ ਓਦਾਹਰਣ ਹੀਰ ਸੱਯਦ ਫ਼ਜ਼ਲ ਸ਼ਾਹ ਵਿਚੋਂ :—

ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਸਦਵਾ ਬਨਵਾ ਲਈ ਕਿਸ਼ਤੀ ਸੈਰ ਕਾਰਨ ਦਰਿਆ ਸਾਈਂ ।

ਚੋਬੀ ਬੰਗੁਲਾ ਰੰਗੁਲਾ ਵਿੱਚ ਧਰਿਆ ਪਲੰਗ ਹੀਰ ਦਾ ਛੇਜ ਵਛਾ ਸਾਈਂ ।

ਇਸ ਬੈਂਤ ਦੇ “ਸਦਵਾ", "ਬਨਵਾ" ਦੇ ‘ਵਾ’ ਅਰੁ ਬੰਗੁਲਾ ਤਾਂ ਰੰਗੁਲਾ ਦੀ ਅੰਗੁਲਾ ਵਾਲੀ ਧੁਅਨੀ ਤੋਂ ਛੇਕ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਪ੍ਰਗਟ ਹੈ ।

 

ਓਰਦੂ ਉਦਾਹਰਣ : “ਚੰਦ ਦਿਨੋਂ ਸੇ ਚੌਕ ਮੇਂ ਚਰਚਾ ਚੋਰੀ ਕਾ ਚੌ ਚੰਦ ਹੁਆ, ਇਸ ਵਿੱਚ 'ਚ' ਕਈ ਬਾਰ ਆਇਆ ਹੈ।

 

੨. ਵ੍ਰਿਤ੍ਯ ਨੁਪ੍ਰਾਸ= (ਵਰਿੱਤਿ+ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ)

ਵ੍ਰਿਤਿ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਅਵਜੀਉਕਾ ਤੇ ਸੂਤ੍ਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹਨ । ਇਥੇ ਸੂਤ੍ਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਲਗਦੇ ਹਨ । ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵ੍ਰਿਤਿ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਏ । ਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਲਿਖਾਈ ਦਾ ਕ੍ਰਮ (ਚਾਲ) ਇਕੋ ਈ ਹੈ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਤਿੰਨਾ ਦਲਾਂ 'ਚ ਬੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

੧. ਬੋਲਨੇ ਤੇ ਸੁਨਨੇ ਨੂੰ ਕੋਮਲ ਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਭਾਸਨੇ ਵਾਲੇ ਅੱਖਰ ਕੋਮਲਾ-ਵ੍ਰਿਤਿ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਨ ਯ, ਰ, ਲ, ਵ, ਸ ਤਾਂ ਹ ।

੨. ਪਰੁਸ਼ਾਵ੍ਰਿਤਿ ਦੇ ਅੱਖਰ :-

ਟ, ਠ, ਡ, ਢ, ਸ਼ ਤੇ ਦੁਤ ਬਰਨ ।

੩. ਉਪਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਬਰਨ :-

ਉਪਰ ਆਏ ਕੋਮਲਾ ਤੇ ਪਰੁਸ਼ਾਵ੍ਰਿਤਿ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰ ਉਪਨਾਗਰਿਕਾਵ੍ਰਿਤਿ ਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਨੂੰ ਵੈਦਰਭੀ ਭੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।