ਸ਼ਬਦ-ਸਾਧਨਾ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਖਿੱਲੀ ਉਡਾਈ ਹੈ :

ਹੋਰ ਸਭੇ ਗਲੜੀਆਂ, ਅੱਲਾਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਗੱਲ

ਕੁਝ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ ਆਲਮਾਂ, ਕੁਝ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਪਾਇਆ ਝੱਲ।

(ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ)

ਲਾਮ ਲਿਖਣ ਸਿਖਿਓ ਤੇ ਲਿਖ ਨਾ ਜਾਣਾ

ਕਿਉਂ ਕਾਗਜ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਇਆ ਹੂ।

ਕਤ ਕਲਮ ਨੂੰ ਮਾਰ ਨਾ ਜਾਣੇ,

ਤੇ ਕਾਤਬ ਨਾਮ ਧਰਾਇਆ ਹੈ।

ਸਬ ਸਲਾਹ ਹੋਸੀ ਤੇਰੀ ਖੋਟੀ,

ਜਾਂ ਕਾਤਬ ਦੇ ਹਥ ਆਇਆ ਹੂ,

ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਤਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਹੂ,

ਜਿਨ੍ਹਾ ਅਲਫ਼ ਤੇ ਮੀਮ ਪਕਾਇਆ ਹੂ। (ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ)

ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਤੋਂ ਅਭਿਜ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨਾ ਧਰਮ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਨਾ ਕਲਾ। ਕਲਾ-ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀ-ਬਾਣੀਕਾਰਾਂ, ਸੰਤਾਂ ਤੇ ਭਗਤ ਕਵੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਯਥਾਰਥ-ਮੁਖ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ, ਕਵਿਤਾ ਲਈ 'ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ' ਵਰਗਾ ਦਾਹਵਾ ਕਿਧਰੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਕਾਵਿ- ਸਿਰਜਨਾ ਦੇ ਅਮਲ ਨੂੰ ਦਿੱਬਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੀ ਉਪਜ ਵਜੋਂ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਸੂਫ਼ੀ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਰਹੱਸ-ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਲੋਕਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਣਡਿੱਠ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ 'ਸੂਫ਼ੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਵੀ ਹਨ, ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਨਹੀਂ। ਧਰਮ-ਸਾਧਨਾ ਸੂਫ਼ੀ ਕਲਾਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਸ੍ਵਰ ਨਹੀਂ, ਇਸਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਸ੍ਵਰ ਹੈ ਧਰਮ-ਭਾਵਨਾL.. ਲੌਕਿਕਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰਹੱਸ-ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜ ਅੰਗ ਹੈ।... ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ-ਪਰੰਪਰਾ ਰੱਬ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਬੰਦੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।... ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਸਥਾਨਗਤ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸੂਫ਼ੀ ਅਤਿਅੰਤ ਸੁਚੇਤ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਅਨੁਭਵ-ਮੁਖ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਚਿੰਤਨ-ਮੁਖ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਨਹੀਂ, ਰਹੱਸ-ਅਨੁਭਵੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਹੱਸ-ਅਨੁਭਵ ਸ਼ੁਧ ਪਾਰਲੌਕਿਕ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।" (ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਮੁੱਲਅੰਕਣ, ਪੰਨੇ 95-99)

ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਿਰਜਣ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ 'ਅੰਦਰ ਬੂਟੀ ਮੁਸ਼ਕ ਮਚਾਇਆ ਜਾਂ ਫੁੱਲਣ ਤੇ ਆਈ ਹੂ' ਕਹਿ ਕੇ ਅੰਤਰ-ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤੀਬਰ