ਭੂਮਿਕਾ

(ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਕਰਣ)

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀਆਂ ਉਚੇਰੀਆਂ ਸ੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾਉਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਹੈ। ਇਸ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵੀ ਸੀ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸਾਹਿੱਤ ਦਾ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਪ੍ਰਸਾਰ ਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਨੋਰਥਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹਿੱਤ ਡੂੰਘੀਆਂ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਪੁਰਾਤਨ ਕਲਾਸਕੀ ਸਾਹਿੱਤ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ, ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਸਾਹਿੱਤਿਕ ਰਿਸਾਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਆਦਿ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਚਾਲੂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤਕਨੀਕੀ ਕੋਸ਼ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀਆਂ ਤੇ ਸੰਕੇਤਾਵਲੀਆਂ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਢਲੇ ਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਾਹਿੱਤਿਕ ਯਤਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਲਈ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਯੋਜਨਾ ਚਾਲੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕਈਆਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਲਈ ਸਿਲੇਬਸਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ' ਵੀ ਇਸੇ ਲੜੀ ਦੀ ਇਕ ਕੜੀ ਹੈ।

"ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ' ਵਿਦਵਾਨ” ਲੇਖਕ ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਹੈੱਡ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਗੋ. ਮਹਿੰਦਰਾ ਕਾਲਜ, ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਬੜੀ ਘਾਲਣਾ ਤੇ ਸੂਝ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਆਦਿ ਕਾਲ (ਪੂਰਵ-ਨਾਨਕ ਕਾਲ) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1700 ਈ. ਤਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਰਖਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਸੱਤ ਸੌ ਸਾਲ ਦੇ ਇਸ ਲੰਮੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਤੇ ਲੜੀਬੱਧ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਬੜਾ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਦੀਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਅੰਦਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿੱਤਿਕ ਧਾਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੰਨਗੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਬੜੇ ਅਦਭੁੱਤ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਮੋੜ ਕੱਟੇ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਹਿੰਦੀ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਨਿਯਮਾਂ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਚੌਖਟੇ ਵਿਚ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿੱਤ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਬਿੰਬ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਉਦੋਂ ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਜਮ, ਸੰਖੇਪ ਤੇ ਸਰਲ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ/ਸਮਗ੍ਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਵਰਣਨ ਤੇ ਮੁਲੰਕਣ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਰੀ-ਸੂਰੀ, ਪਰ ਸਰਲ ਰੱਖਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਨੋਰਥ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਬੜਾ ਵਿਗਿਆਨਕ, ਨਿਯਮਿਤ ਤੇ ਮਰਯਾਦਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਮੁਕੰਮਲ ਤੇ ਸੰਪੂਰਣ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਰਾਜਸੀ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ, ਸਾਹਿੱਤਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ