ਕਰਵਾਏ । ਆਮ ਵਿਚਾਰ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ 57 ਸਲੋਕ ਬੰਦੀਖਾਨੇ ਵਿਚ ਹੀ ਉਚਾਰੇ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਨਾਸ਼ਮਾਨਤਾ ਤੇ ਵੈਰਾਗ ਦਾ ਰੰਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਲੋਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁਝ ਕੁ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :

(1) ਭੈ ਕਾਹੂ ਕਉ ਦੇਤ ਨਹਿ ਭੈ ਮਾਨਤ ਆਨਿ ।

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸੁਨ ਰੇ ਮਨਾਂ, ਗਿਆਨੀ ਤਾਹਿ ਬਖਾਨ।

(2) ਜਹਿ ਮਾਇਆ ਮਮਤਾ ਤਜੀ ਸਭ ਤੇ ਭਇਓ ਉਦਾਸ।

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸੁਨ ਰੇ ਮਨਾ, ਤਿਹ ਘਟਿ ਬ੍ਰਹਮ ਨਿਵਾਸ।

(3) ਜੋ ਪ੍ਰਾਨੀ ਮਮਤਾ ਤਜੇ, ਲੋਭ ਮੋਹ ਅਹੰਕਾਰ ।

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਆਪਨ ਤਰੈ ਅਉਰਨ ਲੇਤ ਉਧਾਰ।

(4) ਜਿਉਂ ਸੁਪਨਾ ਅਰੁ ਪੇਖਨਾ ਐਸੇ ਜਗ ਕਉ ਜਾਨਿ ।

ਇਨ ਮੈਂ ਕਛੁ ਸਾਚੇ ਨਹੀਂ, ਨਾਨਕ ਬਿਨ ਭਗਵਾਨ ।

(5) ਸੁਖ ਮੈਂ ਬਹੁ ਸੰਗੀ ਭਏ, ਦੁਖ ਮੈਂ ਸੰਗਿ ਨਾ ਕੋਇ।

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਭਜ ਮਨਾ, ਅੰਤਿ ਸਹਾਈ ਹੋਇ।

(6) ਜਤਨ ਬਹੁਤ ਸੁਖ ਕੇ ਕੀਏ, ਦੁਖ ਕੋ ਕੀਓ ਨਾ ਕੋਇ।

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸੁਨ ਰੇ ਮਨਾ, ਹਰਿ ਭਾਵੇ ਸੋ ਹੋਇ।

(7) ਚਿੰਤਾ ਤਾਂ ਕੀ ਕੀਜੀਐ, ਜੋ ਅਨਹੋਣੀ ਹੋਇ।

ਇਹ ਮਾਰਗ ਸੰਸਾਰ ਕੋ ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਨਹੀਂ ਕੋਇ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ (1666 - 1708 ਈ): ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਆਪ ਦਾ ਇੱਕੋ ਦੋਹਾ ਦਰਜ ਹੈ। ਸਿਵਾਇ 'ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ' ਅਤੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ, ਆਪ ਦੀ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਬ੍ਰਜੀ ਵਿਚ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਆਪ ਦੀ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਤੇ ਮੌਲਿਕਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਏਥੇ ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗੇ।

'ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ' ਆਪ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਪੰਜਾਬੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਭਗਉਤੀ ਦੀ ਵਾਰ' ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਾਰ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਮਾਰਕੰਡੇਯ ਰਿਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਿਤ ਇਕ ਪੋਰਾਣਿਕ ਕਥਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਜੀ ਵਿਚ 'ਚੰਡੀ ਚਰਿਤ੍ਰ' ਨਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਪਿਛੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸੇ ਨੂੰ 'ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ' ਆਖਿਆ । ਇਸ ਵਾਰ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਵਿਚ ਆਤਮਿਕ ਬਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬੀਰਤਾ ਦੀ ਪਾਣ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਬਰ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟ ਕੇ ਖਲੋਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪ ਬੀਰ-ਰਸੀ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਸੁਆਮੀ ਸਨ. ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਬੀਰ ਰਸ ਡਲ੍ਹਕਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਵੇਂ ਬੀਰ-ਰਸੀ ਵਾਰਾਂ ਲਿਖਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪੂਰਵ-ਨਾਨਕ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਚਲ ਪਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਵਾਰਾਂ, ਆਕਾਰ, ਪਸਾਰ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਅਪੂਰਨਤਾ ਕਰਕੇ ਸਾਧਾਰਣ ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਤਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ, ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਬੀਰ-ਰਸੀ ਰਚਨਾ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਹਿੱਤ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਉਸਤਿਤ ਗਾਈ ਹੈ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਸ ਵਾਰ ਦੇ ਪਾਠ ਦੇ ਮਹਾਤਮ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ 'ਬਹੁੜ ਨਾ ਜਨਮੀਂ ਆਇਆ, ਜਿਨ ਇਹ ਗਾਇਆ।"

ਭਗਉਤੀ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮੰਨ ਕੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਅੱਗੇ ਅਰਾਧਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਵਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਹੀ ਯੋਧੇ ਜੰਗ ਜਿੱਤਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਾਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਾਤਮਕ ਚਰਿੱਤਰਾਂ ਦੇ