Back ArrowLogo
Info
Profile

ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਿਰਫ਼ 'ਉੱਡਦੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਮਗਰ' ਵਿਚਲੇ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਛੋਟ ਵਜੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਪਾਸ਼ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਛੰਦਬੱਧ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਹਾਸਲ ਹੋਈ ਹੈ । ਪਾਸ਼ ਦੀ ਛੰਦਬੱਧ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕ ਮੰਡਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਸ਼ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਛੰਦਬੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਗ -4 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਅਹਿਮਦ ਸਲੀਮ ਦੇ ਨਾਂ' ਭਾਵੇਂ ਛੰਦਬੱਧ ਰਚਨਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ 'ਉੱਡਦੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਮਗਰ' ਵਿੱਚ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਹਿੱਸੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਦੇ ਭਾਗ -5 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

'ਲੋਹ ਕਥਾ' ਅਤੇ 'ਉੱਡਦੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਮਗਰ' ਛਪਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਵਕਫ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਦੇ ਭਾਗ -6 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਮਗਰਲੀਆਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਉੱਡਦੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਮਗਰ' ਅਤੇ 'ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਭਾਗ-7 ਵਿੱਚ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿਚਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 'ਲੋਹਕਥਾ', 'ਉੱਡਦੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਮਗਰ' ਅਤੇ 'ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ' ਵਿੱਚ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਭਾਗ - 8 ਵਿੱਚ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਚਰਚਿਤ ਕਵਿਤਾ 'ਮੈਂ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਹਾਂ' ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਭਾਗ - 9 ਵਿੱਚ ਹੋਰਨਾਂ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਦਾ ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਇਸ ਭਾਗ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹਕਤਾ ਦੀ ਰਮਜ਼ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਨਿੱਜ ਤੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸੁਮੇਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਿਰਥੀਪਾਲ ਰੰਧਾਵਾ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਗ- 10 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਕਾਲਖੰਡ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪਾਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਕੁਝ ਨਿੱਜੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸ਼ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੀ ਨਾ ਛਪਵਾਉਂਦਾ। ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵਿੱਚ ਛਾਪਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ

3 / 377
Previous
Next