ਪੁਕਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਖੁਸ਼ ਵੰਡਣ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲਾਗੇ ਵੱਸਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੰਡਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਰੋਗੀ ਨਹੀਂ ਆਖ ਸਕਾਂਗੇ।

ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਂ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ। ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਖੀ ਜਾਣ ਲਈ ਸਾਡੀ ਇੱਛਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਵਜੋਂ ਕੁਰੂਪ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬੋਧੀ ਬਿਰਖ ਹੇਠ ਬੈਠੇ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਇੱਛਾ ਹੋਈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਜਾਣੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਲੋਕਾਂ ਤਕ ਪੁਚਾਵਾਂ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਕੁਰੂਪ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਾਂਗੇ। ਅਸ਼ੋਕ, ਓਇਨ ਅਤੇ ਵਾਲਟੇਅਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕੁਰੂਪ ਨਹੀਂ। ਕੁਰੂਪ ਇੱਛਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚਲੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਦੀ ਹਾਨੀ ਕਰੋ। ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹਾਕਮ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਲਾਸ ਅਤੇ ਜੰਗ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਾਨੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜੰਗ ਵੀ ਕਈ ਵੇਰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਸ਼ੂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ; ਪਰ ਵਿਲਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਤਾਂ ਨਿਰੋਲ ਨਿੱਜੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਲਾਸ (ਅੱਯਾਸ਼ੀ) ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਖਿਆ ਅਸੀਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਸਰਬੰਗੀ (comprehensive) ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਪੁੱਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸੁਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਲਾਸ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਿਨਿਕ ਤਾਂ ਸੁਖ ਨੂੰ 'ਰੋਗ' ਆਖਦੇ ਸਨ; ਪਰ ਮਨੁੱਖ-ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਵੀ ਸੁਖਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸਨ ਮੰਨਦੇ। ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਸਮਾਜਕ 'ਜੀਵਨ' ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ 'ਆਦਰਸ਼' ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ 'ਮਨੋਰਥ' ਸਭ ਕੁਝ ਸਹਿਰ, ਅਟੱਲ, ਗਤੀਹੀਣ ਜਾਂ ਸ਼ਿਥਿਲ (static) ਸੀ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਟੱਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਸ ਸੀ; ਜੰਨਤ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਧੀ ਸਦੀਵੀ ਟਿਕਾਅ ਅਤੇ ਅਡੋਲਤਾ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਸੀ; ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਸੀਮਿਤ ਜਿਹੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਕੁ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਅਮੁੱਕ ਦੁਹਰਾਉ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਆਪਣੇ ਜਾਣੇ- ਪਛਾਣੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਉੱਤੇ, ਅਸਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪੋਟਲੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਮਸ਼ੀਨੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਜੀਵਨ ਸਥਿਰ ਦੀ ਥਾਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ (dynamic) ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਡਿਨਾਮਿਕ ਦੀ ਥਾਂ ਆਰਗੈਨਿਕ (ਸਜੀਵ ਇਕਾਈ) ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਰੂਪੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਨੇਕਾਨੇਕ ਅੱਗ ਹਨ-ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ, ਬਿਰਖ-ਬੂਟੇ, ਦੇਸ਼-ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਨਸਲਾਂ- ਕੌਮਾਂ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਜਿਸਮ ਦੇ ਸਵਾਸਥ ਅਤੇ ਸੁਖ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਸੁਖੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਦੇ ਸੁਖੀ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਾਨਵ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੈ। ਤਕਨੀਕੀ ਉੱਨਤੀ, ਆਵਾਜਾਈ, ਸੂਚਨਾ ਸੰਚਾਰ, ਵਿੱਦਿਆ, ਵਾਪਾਰ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਆਦਿਕ ਸਭ ਮਿਲ ਕੇ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਦੇ ਦੈਨਿਕ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਮਰਥ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਫ਼ੀਮ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਅਫ਼ੀਮ ਦੇ ਵਾਪਾਰ ਰਾਹੀਂ ਧਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲਵੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਕੀਮ ਉੱਨੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਮੂਰਖਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸਨਅਤੀ