ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਫਰਨੀਚਰ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਏਥੇ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਉਹ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਿਹੜਾ ਟੇਪ ਰਿਕਾਰਡਰ/ਪਲੇਅਰ ਡੇਢ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਅੱਜ ਅੱਧੇ ਦਿਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਾਂ ਕੇਵਲ ਪੱਛਮੀ ਯੌਰਪ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ; ਇਹ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਸੱਚ ਹੈ।

ਪੱਛੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਜੰਗ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਕੇ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਆਰੋਪ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਜੋ ਸੋਚਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਜਾ ਸਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਜਾਂ ਪੂਰਵ ਧਾਰਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਸਲੀ ਜਾਂ ਕਮੀ ਵਲਗਣ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਸੋਚਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਲਾਭ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸੋਚੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੋਸ਼ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਂਦੇ ਹਨ; ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਇਹ ਲਾਭ ਉਦੋਂ ਵੀ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਤਕਨੀਕ ਏਨੀ ਉੱਨਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਰੋਗ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ; ਹਾਂ, ਇਸ ਪੁਰਾਣੇ ਰੋਗ ਦੀ ਉਮਰ ਲੰਮੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੋਗ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਦੀ ਘੁਣ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਹੁਣ ਤਕਨੀਕੀ ਉੱਨਤੀ ਕਾਰਨ ਵਾਪਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ, ਸੰਚਾਰ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਖਿਲੋਣੇ ਜਦੋਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵੱਸਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਵਿਕਣ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਉਹ ਖਿਲੋਣੇ ਖਰੀਦਣੋਂ ਇਸ ਲਈ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ 'ਮਜਬੂਰੀ' ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਖੇਡਣ ਦਾ 'ਅਧਿਕਾਰ' ਹੈ। ਤਕਨੀਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਲੋਕ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ' ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਅੱਜ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਗੱਲਾਂ' ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ; ਅਤੇ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਦੇਣ ਹੈ।

ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਮੋਹ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨਾਨੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਭਿਆਨਕ ਰੋਗ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਪਰਾਏ ਦੀ ਪਛਾਣ ਭੁਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਮੁਨਾਵੇ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਲੰਘ ਜਾਣ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲ ਨਾਲ ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨਅਤਾਂ ਉਸਾਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਸਸਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਗਰੀਬ ਦੇਸਾਂ ਦੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਅਨਿਆਂ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਅਨਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਲੰਮੀ ਨਹੀਂ। ਏਹੋ ਜਹੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪੁੱਛ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਨਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਤਕਨੀਕੀ ਉੱਨਤੀ ਹੈ। ਲੋਭ ਅਤੇ ਖੁਦਰਬਜ਼ੀ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਸੋਚਿਆ ਅਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਯੋਗ ਹੈ।

ਤਕਨੀਕੀ ਉੱਨਤੀ ਨੇ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬਾਂ, ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ, ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਣੂੰ-ਬੰਬਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਿਸ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮਾਰੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਧਾ ਤਕਨੀਕ, ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਸੰਯੋਗ ਬਿਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।