ਸਾਂਝੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਣ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਪਰੰਤੂ ਨਿੱਤ ਵਧ ਰਹੇ ਆਤੰਕਵਾਦੀ ਜੁਰਮ ਸਾਹਮਣੇ ਸਾਂਝੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਉਡੀਕ ਅਸੰਭਵ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਜੇਹੀ ਕਿਸੇ ਉਡੀਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਆਪਣੇ ਅੰਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ।
ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਣ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਉਚੇਚੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਕੌਮੀ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਸਤਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਹੁਣ ਤਕ ਜਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ ਨਿਸ਼ਸਤਰ ਜਾਂ ਆਸ਼ਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਨਿਸ਼ਸਤਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਣ ਦੇ 'ਅਪਮਾਨ' ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂਪੁਣੇ ਦੇ ਤਿਆਗ ਦੀ 'ਸਿਆਣਪ' ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਾਂ ਨੇ ਪਸ਼ੂਪੁਣੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਸਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ; ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਯਤਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅੱਧਿਓਂ ਬਹੁਤਾ ਧਨ ਖ਼ਰਚਣ ਦੀ ਮੁਜਰਮਾਨਾ ਮੂਰਖਤਾ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਕਰਨੀ ਪਈ ਹੋਵੇ।
ਦੂਜੀ ਇਹ ਕਿ ਜਰਮਨੀ, ਜਾਪਾਨ, ਇਟਲੀ ਆਦਿ ਦੇਸ਼, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਣ ਦੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨੀ ਪਈ ਹੈ, ਅੱਜ ਅਰਥ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਵੇਕਲੀ ਥਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਚੀਨ, ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ, ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਦਿਕ ਦੇਸ਼, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਹੋਣ ਦਾ ਝੱਲ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ।
ਮਨੁੱਖ-ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚਲਾ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਣ, ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਲੇਖ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਿੰਸਕ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ-ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਪਾਸਵਿਕ ਭਿਆਨਕਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਮਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਸੇਧੇ ਤੋਰ ਸਕਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹੁਣ ਸੱਭਿਅ-ਸਮਾਜਕ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਕੇ, ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਣ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਮਾਲਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਭਰਾਤੀ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਵੱਲ ਤੋਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਤਕਨੀਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਵਰਗੀ ਸੁਪਨਿਆਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਿਤਾ ਦੇ ਰੱਬੀ ਰਾਜ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਕਨੀਕ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਜਹੀਆਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸੁਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੇ ਫ੍ਰਾਇਡ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਉਸਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਇੱਕ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ। ਜਿਸ ਧਰਤੀ ਨੇ ਅਜੇ ਪੰਜ ਅਰਬ ਸਾਲ ਹੋਰ ਜੀਣਾ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਸਦੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਇੱਕ-ਅੱਧੇ ਦਿਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਚਾਹਵੇਗੀ ਕਿ ਵਾਇਡ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਪਲਣ ਵਾਲਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪਿਆਰ, ਭਰਾਤ੍ਰੀ, ਮਿੱਤ੍ਰਤਾ, ਸੱਚ, ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇ ਦੇ ਖਿਡਾਉਣਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ-ਯਾਤਰਾ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਸਮਾਵੇ।
ਬੁੱਧ, ਅਸ਼ੋਕ, ਆਰਿਲੀਐੱਸ, ਐਪੀਕਿਉਰੱਸ, ਲਾਕ, ਹਾਥਜ਼, ਕਾਂਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰਾਇਡ ਆਦਿਕਾਂ ਦਾ ਸਪਨਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਜਿਹਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ
