ਲਿਖੇ। ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ। ਆਪਣੇ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਤੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਟਕਰਾਓ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

1913 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਆਈ.ਸੀ. ਨੰਦਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ, ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਫੁੱਲ ਆਦਿ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਆਈ.ਸੀ. ਨੰਦਾ ਤੋਂ ਬਾਦ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਾਹੀਂ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। 'ਕਮਲਾ ਕੁਮਾਰੀ, 'ਕੱਲ ਅੱਜ ਤੇ ਭਲਕ', 'ਇਤਿਹਾਸ ਜੁਆਬ ਮੰਗਦਾ ਹੈ', 'ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ', 'ਸ਼ੋਭਾ ਸ਼ਕਤੀ' ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਟਕ ਹਨ। ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਇੱਕ ਇਸਤਰੀ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬਾਦ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪਿਰਤ ਪਾਈ। ਉਸ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰ-ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। 'ਕਲਾਕਾਰ', 'ਨਾਰਕੀਂ, 'ਵਾਰਸ', 'ਮੋਇਆਂ ਸਾਰ ਨਾ ਕਾਈ ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ।

ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਦਾ ਹੈ। 'ਲੋਹਾ ਕੁੱਟ', 'ਕਣਕ ਦੀ ਬੱਲੀ', 'ਧੂਣੀ ਦੀ ਅੱਗ', 'ਸੌਂਕਣ' ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੀਆਂ ਅਤ੍ਰਿਪਤ ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇ, ਤਕਨੀਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਪੱਖੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤਜਰਬੇ ਕੀਤੇ।

1947 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਗਹਿਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦੌਰ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼-ਵੰਡ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਨਾਟ-ਵਸਤੂ ਬਣਦਾ ਹੈ। 1965 ਈ. ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਨਾਟ-ਸ਼ੈਲੀ ਭਾਰੂ ਰਹੀ। 1965 ਈ. ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦਾ ਦੌਰ ਹੈ। 1965 ਈ. ਤੋਂ ਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਥੀਏਟਰ ਵਿਭਾਗ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਛਿੜਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਇਸ ਦੀ ਐਬਸਰਡ ਨਾਟ-ਸ਼ੈਲੀ, ਬਰੈਖਤ ਦਾ ਐਪਿਕ-ਥੀਏਟਰ ਤੇ ਆਰੋਤ ਦਾ ਰੰਗਮੰਚੀ ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਚਰਚਾ ਛਿੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਤੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਹੋਣੇ ਅਰੰਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ ਪਰ ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਨਾਟ-ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਚਿੰਨ੍ਹਾਤਮਕ ਨਾਟਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। 'ਜਿਊਂਦੀ ਲਾਸ਼', 'ਮਾਨਸ ਕੀ ਏਕ ਜਾਤ, 'ਅਤੀਤ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ", "ਵਿਸਮਾਦ ਨਾਦ' ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਬਾਰੇ ਡੂੰਘੀ ਸਿਧਾਂਤ ਸਮਝ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ। 'ਕਾਦਰਯਾਰ', 'ਭਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਸੱਖਣਾ-ਸੱਖਣਾ' 'ਮਰਦ ਮਰਦ ਨਹੀਂ ਤੀਵੀਂ ਤੀਵੀਂ ਨਹੀਂ, 'ਕਿੰਗ ਮਿਰਜ਼ਾ ਤੇ ਸਪੇਰਾ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕ ਹਨ। ਸੇਠੀ ਉੱਪਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਐਬਸਰਡ ਨਾਟ-ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਿਹਾ।

ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜਸੂਜਾ ਤੇ ਹਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਨਾਟ-ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋ ਕੇ ਨਾਟ-ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜਸੂਜਾ ਨੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਿਤਰਿਆ। 'ਚੜ੍ਹਿਆ ਸੋਧਣ ਧਰਤ ਲੁਕਾਈ', 'ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਰਵੇਸ਼', 'ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਲੁਬਾਣਾ ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ। ਹਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਤੇ ਡਰਾਇਵਰਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਨਾਟ-ਵਸਤੂ