ਬਣਾਇਆ ਹੈ, 'ਅਪਰਾਧੀ', 'ਫੁੱਲ ਕੁਮਲਾ ਗਿਆ', 'ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਨਰਕ', 'ਉਦਾਸ ਲੋਕ' ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ।

1975 ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟ-ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 1975 ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ, 1980 ਤੋਂ ਬਾਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਗਹਿਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ, ਆਤਮਜੀਤ, ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ, ਚਰਨ ਦਾਸ ਸਿੱਧੂ ਆਦਿ ਨਾਟਕਕਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਲੀਹਾਂ ਉੱਪਰ ਤੋਰਦੇ ਹਨ।

ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੇਂਡੂ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀਆਂ ਆਰਥਕ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਨਾਟ-ਵਸਤੂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਬਗਾਨੇ ਬੋਹੜ ਦੀ ਛਾਂ', 'ਤੂੜੀ ਵਾਲਾ ਕੋਠਾ', 'ਇਸ਼ਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਡੀਂ ਰਚਿਆ' ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ। ਆਤਮਜੀਤ ਆਧੁਨਿਕ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ। 'ਕਬਰਸਤਾਨ', 'ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਰੱਖੀਏ ਨਾਂ', 'ਮੈਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਾਰੰਗੀ ਹਾਂ', 'ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਦਾ ਸੱਚ’ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ।

ਪੇਂਡੂ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨੁੱਕੜ ਤੇ ਲਘੂ ਨਾਟਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਨ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। 'ਸੀਸ ਤਲੀ ਤੇ’, 'ਟੋਇਆ', 'ਰਾਜ ਸਾਹਿਬਾ ਦਾ', 'ਪੰਘੂੜਾ' ਆਦਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਚਰਨ ਦਾਸ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਮਨ ਤੇ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਚਿਤਰਿਆ। 'ਕੱਲ੍ਹ ਕਾਲਜ ਬੰਦ ਰਵੇਗਾ’, 'ਬਾਤ ਫਤੂ ਝੀਰ ਦੀ', 'ਭਾਈ ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਨਾਟਕ ਹਨ।

ਸਮਕਾਲੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਨਵੇਂ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨਾਟ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਨਜੀਤਪਾਲ ਕੌਰ, ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ, ਵਰਿਆਮ ਮਸਤ, ਦਵਿੰਦਰ ਦਮਨ ਤੇ ਭੁਪਿੰਦਰ ਪਾਲੀ ਸਮੇਤ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨਾਟ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਹਨ : ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਵਾਰਤਕ। ਕਵਿਤਾ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤਾਤਮਕ ਤੇ ਲੈਅਬੱਧ ਪ੍ਰਗਟਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਵਾਰਤਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾ ਹੈ। ਸੋ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਤੱਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਮੱਤ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਹਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਅਰੰਭ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ, ਸਤਾਰ੍ਹਵੀਂ ਤੇ ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਵਾਰਤਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ। ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਆਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਖੀ, ਪਰਚੀ, ਬਚਨ ਆਦਿ ਨਵੇਂ ਵਾਰਤਕ ਰੂਪ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1849 ਈ. ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਅਗਾਂਹ ਚਲਦੀ ਹੈ।

ਮੁੱਢਲੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਲੋੜਾਂ ਹਿਤ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਸ਼ਰਧਾ ਰਾਮ ਫਿਲੌਰੀ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਤਚੀਤ’ ਤੇ ‘ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਥਿਆ’ ਇਸੇ ਦੌਰ ਦੀ ਉਪਜ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰੀ ਲਾਲ ਪੁਰੀ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ, ਪੰਡਤ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਰੋਤਮ, ਡਾਕਟਰ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਇਸੇ ਦੌਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ