ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਨੇ ਯੂਨਾਨੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਉਵੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਜੀਵਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰਿਗਵੇਦ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਤਨ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤਨ ਪੁਸਤਕ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਰਵ- ਪ੍ਰਥਮ ਪੁਸਤਕ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਚੰਨਾਂ, ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਤਾਰਿਆ, ਪੈਣਾ, ਪਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਬੈਸਤਰਾਂ, ਬੰਦਲਾਂ, ਬਰਸਾਤਾਂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀਆਂ, ਪੱਥਰਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਵਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਮਿੱਕਤਾ ਦੇ ਗੀਤ ਹਨ। ਸਾਦਗੀ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਭਰੋਸਿਆਂ, ਸੰਸਿਆ ਅਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ, ਇਸ ਪੁਰਾਤਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ। ਆਪਣੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਨਾਲ ਕੁੱਪਣ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮਨੁੱਖੀ 'ਜਾਣਕਾਰੀ' ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ 'ਵਿਤਿਗਅਤਾ' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਹੈ।

"ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਅਗਿਆਨ, ਤੇ ਅਤੇ ਮਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕੁਰੂਪ ਹੈ, ਕਨੇਰ ਹੈ, ਨਿੰਦਨੀਯ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਹ ਅੰਸ਼ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਉਪਜ ਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਸਾਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ 'ਮਹਾਂਭਾਰਤ' ਤਕ ਪੁੱਜੀ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ ਤਿਵੇਂ ਇਹ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਦੀ ਥਾਂ 'ਚਤੁਰਤਾ' ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਦੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਚਤੁਰਤਾ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਸੀ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ 'ਸੁਆਰਥ', ਜਿਸ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਲਈ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ 'ਕਠਰਤਾ' ਵਰਤੀ ਜਾਣੀ ਚਰੂਰੀ ਸੀ । ਅਧਿਕਾਰ ਰੂਪੀ ਸੁਆਰਥ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਲਈ ਚਤੁਰਤਾ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਸੁਆਮੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਕ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਕੁ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ 'ਦਰਸ਼ਨ' ਜਾਂ 'ਫਿਲਾਸਵੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇਣ ਦੀ ਭੁੱਲ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ 'ਸੁਹਿਰਦਤਾ' ਅਤੇ 'ਸਿਆਣਪ' ਦਾ ਸੰਜੋਗ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਮਾਨਵ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੁਆਸਾਂ ਦੀ ਰੋਦ ਨੂੰ ਟੁੱਟਣ ਬਚਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਨੂੰ ਫਿਲਾਸਫੀ ਕਹਿਣਾ ਠੀਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਰੂਰੀ ਵੀ।

"ਦਰਸ਼ਨ ਜਾਂ ਫਿਲਾਸਵੀ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਠੋਰਤਾ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ ਜਾਂ ਚਲਾਵੀ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜੀ ਹੋਈ ਵਿਲਾਸਵੀ ਨੂੰ 'ਸਾਕਤ-ਦਰਸ਼ਨ' ਅਤੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਉਪਜੀ ਫਿਲਾਸਫੀ ਨੂੰ 'ਸਹਿਯੋਗ-ਦਰਸ਼ਨ' ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕਦੀ ਕਦੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਟਕਰਾਏ ਵੀ ਹਨ; ਪਰ, ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਹ ਦੋਵੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਵਿੱਥ ਉੱਤੇ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਲਾ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਸ਼ਾਕਤ-ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਭਤਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟਕਰਾਓ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਸਹਿਯੋਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਹਾਰ। ਇਸ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ-ਦਰਸ਼ਨ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਤਵਿਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵੀ ਆਪ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜੀਵਤ ਰਹਿਣ ਲਈ, ਸਾਕਤ-ਦਰਸ਼ਨ (ਜਾਂ ਰਾਜਸਿਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ) ਨਾਲੋਂ ਚਰਾ ਕੁ ਪਰੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਸਫਲ ਸਿਆਣਪ ਕਰਦਾ ਆਇਆ ਹੈ।"