ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇ ਵਰਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਰਗ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼ ਦੀ ਇਕ ਟੂਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਖ਼ਾਸੇ ਬਾਰੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ "ਜਿਹੜੇ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲੋਂ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਗੁੱਟ ਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।" ਏਂਗਲਜ਼ ਇਸ ਟੂਕ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਮੂਲ ਸਵਾਲ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਬਲਕਿ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਉਲੀਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰਜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਦਾਵਲੀ ਵਿਚ ਇਸਨੂੰ ਆਤਮ ਅਤੇ ਅਨਾਤਮ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਚੇਤਨਾ ਬਨਾਮ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਬਨਾਮ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਿਆਖਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਵਿਧੀਆਂ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨੀ ਰੁਚੀਆਂ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਿਧੀਆਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਵਿਧੀ ਸਮੂਹ ਪਦਾਰਥਕ ਜਗਤ ਨੂੰ ਰੂਹਾਨੀਅਤ/ਅਦਿੱਖ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਉਪਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਕ ਜਗਤ, ਸਮੇਤ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੇ, ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਵੱਸ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਜਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਮਨੁੱਖੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਚਿੰਤਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਆਤਮਾ-ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੋਇਆ। ਡਾ. ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਮਾਂਤਰ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ, ਪਰ ਸੱਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪੈਂਤੜੇ ਕਾਰਨ ਅਧਿਆਤਮ ਦੀ ਮੂਲ ਸੁਰ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਭਾਰੂ ਰਹੀ। ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ ਵਿਚ ਭੌਤਿਕਤਾ, ਤਰਕ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਈ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ। ਯੂਨਾਨੀ ਦਰਸ਼ਨ