ਹਨ। ਇਕ ਵਰਗ ਦੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਪੱਖ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਸਕੂਲ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਰਹੇ। ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ, ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੱਕ ਦੇ ਵਜੂਦ ਦਾ ਉਦੇਸ਼, ਆਤਮ ਤੇ ਅਨਾਤਮ ਦੇ ਸੰਬੰਧ, ਗਤੀ ਬਨਾਮ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਸਦੀਵਤਾ ਕਿ ਨਾਸ਼ਮਾਨਤਾ ਆਦਿ ਸੰਦਰਭਦੀ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਹ ਚਿੰਤਨ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜੈਵਿਕ, ਭੌਤਿਕ ਹੋਂਦ ਦੇ ਪ੍ਰਾਭੌਤਿਕਤਾ ਨਾਲ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵਿਆਖਿਆਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਰਾਜਨੀਤੀ, ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਧਰਮ, ਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਇਸ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਸਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਇਕ ਤਾਰਕਿਕ ਸਾਂਝ ਵਿਚ ਜੋੜ ਕੇ ਸਾਂਝੀ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਸੋਫਿਸਟ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ। ਸੋਫਿਸਟ ਚਿੰਤਕ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਕਾਲ ਦੇ ਚਿੰਤਕ ਸਨ। ਸੋਫਿਸਟ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੀ 'ਸਿਆਣੇ ਮਨੁੱਖ' ਸੀ। ਸੋਫਿਸਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪੂਰਬਲੇ ਚਿੰਤਨ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਰਕ ਨਾਲ ਰੱਦ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸਾਂਝੇ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਈ ਨਵੇਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿਚ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੰਪ੍ਰਦਾਵਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ। ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬਹਿਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛਣ ਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੇ ਸਾਧਾਰਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕੀਤਾ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਚਿੰਤਨੀ ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਸਦਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਦਾਲਤਾਂ ਅਤੇ ਚੁਰਾਹਿਆਂ ਵਿਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਸ ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਰਿਸਤੋਫੇਨਸ ਦੀ ਕਾਮੇਡੀ The Wasps ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਮੇਡੀ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਬਾਰੇ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ। ਸਾਧਾਰਣ ਲੋਕ ਨਾਸਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਈਸ਼-ਨਿੰਦਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੋਫਿਸਟ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤਿਆ। ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਵਾਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਮਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸਿਆਣਪ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਉਦਯੋਗ, ਵਪਾਰ, ਨਾਗਰਿਕੀ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਤੇ ਰਾਜਸੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ੋਰ ਸੁਭਾਸ਼ਣਕਾਰੀ (Rhetoric) ਅਤੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਗੱਲਬਾਤ 'ਤੇ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਤਕਨੀਕੀ ਭਾਂਤ