ਉਸ ਉੱਪਰ ਚੱਲੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਤਰੀਕ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ 399 ਈ. ਪੂ. ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋਇਆ। ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਸਵਾਦ Apology ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਮੌਤ ਸਮੇਂ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਉਮਰ ਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਸਾਲ 469 ਈ. ਪੂ. ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸੋਫਰੋਨੀਸਸ ਸੀ, ਜੋ ਏਥਨਜ਼ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਇਕ ਬੁੱਤਘਾੜਾ ਸੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਵਿਨਾਰੀਟ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਵਿਨਾਰੀਟ ਦਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਹਵਾਲਾ ਜੀਨੋਫੋਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ Conversations of Socrates ਵਿਚ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਆਪਣੇ ਇਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:

          ਜਿਵੇਂ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਮੈਂ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਲੁਕੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਲਿਆਉਣ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਜੰਮਣ-ਪੀੜਾਂ ਦੁੱਖ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਚ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਕਸ਼ਟਦਾਇਕ ਹੈ। ਨ੍ਹੇਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਗਿੱਠੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਜਿਵੇਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਦੇਖ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀਆਂ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਗਿਆਨਵਾਨ ਵਿਚਾਰ ਅਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੇ

ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲੋਂ ਬੁੱਤ-ਸਾਜ਼ੀ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਏਥਨਜ਼ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਏਕਰੋਪੋਲਿਸ ਵਿਚ ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਸਥਾਪਿਤ ਤਿੰਨ ਅਜਮਤਾਂ ਦੀ ਮੁਰਤੀ(Three Graces Statue) ਉਸਨੇ ਹੀ ਘੜੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਕਾਰਨ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਪਲੇਟੋ ਨੇ ਕੁਝ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਤਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿਮਰਤੀਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਉਲੀਕਿਆ। ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ 30 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੀਆਂ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬਿਰਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਪਲੇਟ ਨੇ ਕਈ ਥਾਂਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਬਾਅਦ ਵਾਲੀ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੇਰਵਿਆਂ 'ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਲੈਟੋ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੁਕਰਾਤ ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਨੈਤਿਕpage_break

ਦਾ ਬਿੰਬ ਐਸੇ ਚਿੰਤਕ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਮ, ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਆਦਿ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਤੇ ਪਕਿਆਈ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੀਨੋਫੋਨ ਉਸਨੂੰ ਛੋਟੇ- ਛੋਟੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜਿਗਿਆਸੂਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੰਕਿਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਰਣ ਕਰਦਿਆਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੀਨੋਫੋਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂਬਾਤਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਉਹ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸਦੇ ਬਿੰਬ ਦੀ 'ਰਖਵਾਲੀ' ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪਲੈਟੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਐਸੇ ਹਵਾਲੇ ਲਿਖਵਾਏ ਜੋ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ-ਵੇਰਵੇ ਹਨ। ਪਲੈਟੋ ਆਪਣੀ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। 'ਫੇਡੋ' ਨਾਂ ਦੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਏਥਨਜ਼ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਸੈਨਿਕ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਸਨੇ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਜਲਦ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਕਲਾ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਰੂਪਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬੁੱਤਸਾਜ਼ੀ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਆਪਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਗਾਂਹ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਉਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿਸੀਆਂ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਏਥਨਜ਼ ਵਿਚ ਏਸ਼ੀਲਸ ਨਾਂ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਫਰਾਇਡਾਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ, ਪੈਰੀਕਲੀਸ ਜੋ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਹਮਾਇਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ ਸੀ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਇਕ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਜੁੜ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ। ਥਿਊਸੀ ਡਾਇਟਸ ਨਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੈਠਕਾਂ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਾਉਂਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੈਠਕਾਂ ਵਿਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਘੁੰਗਰਾਲੇ ਵਾਲਾਂ ਤੇ ਨੀਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲਾ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਏਕਰੀਨਸ ਵੀ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੀ। ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਉੱਪਰ ਏਕਰੀਨਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ। ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕਵੀ, ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ, ਰਾਜਨੇਤਾ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨਾਲ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਬਹਿਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਬਹੁਪੱਖਤਾ ਨੇ ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਬਣ ਕੇ ਚੁਤਰਫ਼ਾ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ।