

ਮੈਂ ਡੇਲਫ਼ੀ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ੇਰੀਫੋਨ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮੇਰਾ ਸਾਥੀ ਹੈ ਇਕ ਵਾਰ ਉਹ ਡੇਲਫੀ ਗਿਆ ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਜੋਤਸ਼ੀ ਨੂੰ ਇਕ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ, "ਕੀ ਕੋਈ ਐਸਾ ਬੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੈਥੋਂ ਵਧ ਕੇ ਸਿਆਣਾ ਹੈ?" ਇਸ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਜੋਤਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ..."
ਇਸ ਇਲਜ਼ਾਮ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਆਪਣਾ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਡੇਲਫ਼ੀ ਦੇ ਉਸ ਭਵਿੱਖ-ਵਕਤਾ ਨੂੰ ਜਿਸਨੂੰ ਏਥਨਜ਼ ਵਾਸੀ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਦੀ ਇਸ ਟਿੱਪਣੀ ਸੰਬੰਧੀ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਸੋਚੋ ਮੈਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ? ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬੁਰੇ ਬੰਦੇ ਵਜੋਂ ਬਦਨਾਮ ਹਾਂ। ਇਸ ਬਦਨਾਮੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਹ ਟਿੱਪਣੀ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਸ ਧੁੰਦਲੀ ਜਿਹੀ ਟਿੱਪਣੀ ਤੋਂ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ? ਮੈਨੂੰ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿਆਣਾ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿਆਣਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਕੀ ਅਰਥ ਹਨ? ਦੇਵਤਾ ਤਾਂ ਝੂਠ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਅਣਚਾਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਇਸ ਟਿੱਪਣੀ ਦੇ ਅਰਥ ਜਾਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ।
ਅਗਲੇ ਬਿਆਨ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਗਿਆਨਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਸਮਝ ਕੇ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੀ ਪਰਖਿਆ ਗਿਆ:
ਮੈਂ ਇਕ ਸਿਆਣੇ ਆਦਮੀ ਕੋਲ ਗਿਆ। ਉਸ ਬੰਦੇ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਇਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਨਤੀਜੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਿਆਨਵਾਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਆਣੇ ਸਮਝਣ ਤੇ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹੀ ਸਿਆਣੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਤੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣਾ ਲਿਆ।"
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਹਰ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਇਸ ਲਈ ਗਿਆ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਅਰਥ ਖੋਜ ਸਕਾਂ। ਹਰ ਬੰਦਾ ਸਿਆਣਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ