ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਭਰੋਸਿਆਂ ਦੀ ਪਰਖ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਪਰਤਵੀਂ ਭਾਵਨਾ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀਗਲ ਨੇ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਸੰਦਰਭਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰੋਲ ਨਿੱਜੀ ਭਾਂਤ ਦਾ ਸਦਾਚਾਰਕ-ਵਿਧਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਰਕੇਗਾਰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਰੰਭਲੇ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਬਾਰੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗੁੜ੍ਹੀ ਚਰਚਾ ਛੇੜੀ। ਉਸਨੇ ਈਸਾਈਅਤ ਦੀ ਸੁੱਖ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਾਂਤਰ ਰੱਖ ਕੇ ਵਿਚਾਰਿਆ। ਇਹ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬਦਲ ਰਹੇ ਉਤਪਾਦਨੀ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਵਿਡੰਬਨਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਨਿਤਸ਼ੇ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਭੌਤਿਕਤਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਈਸਾ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਸਮੂਹਿਕਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਦੁੱਖ ਭੋਗਣ ਵਾਲਾ ਕਿਹਾ। ਉਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਜੋ ਨਿੱਜੀ ਦੁਖਾਂਤ ਭੋਗਿਆ ਉਸਦਾ ਸੁਖਮਈ ਹਿੱਸਾ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਸਾਰ ਨੇ ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਨ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਨੀਤਸ਼ੇ ਨੇ 1872 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜ 'ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਜਨਮ' ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਯੂਨਾਨੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧਾਰਮਿਕ ਪੱਧਤੀਆਂ ਅਪੋਲੋਨੀਅਤ ਅਤੇ ਡਾਇਨਾਇਸੀਅਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਬਾਰੇ ਦੋ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ। ਨੀਤਸ਼ੇ ਨੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ 'ਸੁਕਰਾਤਵਾਦ' (Socratism) ਵੀ ਵਰਤਿਆ। ਉਸਦਾ ਕਥਨ ਹੈ:

          ਸੁਕਰਾਤਵਾਦ ਨੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕਲਾ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ        ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਖ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਮਝ ਕੇ ਹੋਂਦ ਦੇ ਸਹੀ ਅਰਥ ਦਿੱਤੇ। ਉਸਨੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ          ਵੱਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਨਿਰਾਰਥਕਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਵੱਖਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਕਲਾ ਤੇ ਸਦਾਚਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ।

ਬਾਅਦ ਵਾਲੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਨੀਤਸ਼ੇ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਪੱਧਤੀ ਨੂੰ ਵਿਚ-ਵਿਚਾਲੇ ਦੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਨਾ ਜੂਝ ਸਕਣ ਵਾਲੀ ਸਿਥਲ ਚੇਤਨਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ,

          "ਕੀ ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਆਣਪ ਕਿਹਾ? ਅੰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਹਿਰ ਏਥਨਜ਼ ਨੇ ਨਹੀਂ ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਪੀਤਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਪਿਲਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਸੁਕਰਾਤ ਭੌਤਿਕਤਾਵਾਦੀ