ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜੀਊਂਦਾ ਰਹਿ ਕੇ ਕੀ ਕਰਾਂਗਾ।”

ਏਨੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗਰਦਨ ਧੜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਏਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਕਥਾ ਸੁਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੇਤਾਲ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ- "ਵਿਕਰਮ । ਹੁਣ ਤੂੰ ਇਹ ਦੱਸ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ 'ਚੋਂ ਕੀਹਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਮਹਾਨ ਸੀ। ਰਾਜੇ ਦਾ, ਸੇਵਕ ਦਾ, ਪੁੱਤਰ ਦਾ, ਧੀ ਦਾ ਜਾਂ ਮਾਂ ਦਾ ? ਵਿਕਰਮ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਜਾਣ-ਬੁਝ ਕੇ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਤੇਰਾ ਸਿਰ ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।"

"ਬੇਤਾਲ !" ਕੁਝ ਦੇਰ ਸੋਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਬੋਲਿਆ- "ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ 'ਚੋਂ ਰਾਜੇ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਤੇ ਅਨੋਖਾ ਸੀ।"

"ਉਹ ਕਿਵੇਂ ?"

"ਬੀਰਬਲ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹਿਤ ਲਈ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਹਿਤ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕ ਲੋਕ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇਂਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਭੈਣ ਨੇ ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ 'ਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਂ ਨੇ ਮਮਤਾ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਬੀਰਬਲ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵੇਖਿਆ-ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ ਵਾਸਤੇ ਬਲੀਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਰਾਜੇ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਹੈ।

"ਹਾ...ਹਾ...ਹਾ..।” ਬੇਤਾਲ ਨੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਠਹਾਕਾ ਲਾਇਆ-"ਤੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਆਖਿਆ ਬੀਰਬਲ। ਰਾਜੇ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸੀ। ਪਰ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਸ਼ਰਤ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਵਿਕਰਮ । ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਬੋਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਤੂੰ ਬੋਲ ਪਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਚੱਲਿਆਂ ਹਾ... ਹਾ.... ਹਾ....।"

ਬੇਤਾਲ ਹਵਾ 'ਚ ਉੱਡਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਦਰਖ਼ਤ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ।