"ਇਹ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿੱਸਿਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁੜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਆਦਮੀ ਜਾਂ ਔਰਤ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ 'ਮਹਿਫ਼ੂਜ਼ ਜਗ੍ਹਾ' ਪੁਚਾ ਦਿੱਤਾ; ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ।"

ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੁੜੀ ਵੱਲ ਗੌਹ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ। ਦਰਮਿਆਨਾ ਕੱਦ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਜੁੱਸਾ, ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਕੁਝ ਭੂਰੇ, ਚਿਹਰਾ ਕੁਝ ਚੌੜਾ, ਅੱਖਾਂ ਮੋਟੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ, ਪਰ ਭਰਵੱਟੇ ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਪਤਲੇ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੁਝ ਭਾਰੇ, ਲੰਮੀ ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲ-ਗੋਲ ਮੁੰਦਰਾਂ।

"ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਬਾਪ? ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ, ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਜਾਂ... ?"

"ਸੱਚ ਪੁੱਛੋ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰਾਂ 'ਚ ਬੜੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।"

"ਤੇ ਫੇਰ ਇਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਡਰ ਕਾਹਦਾ ?"

"ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰਾਂ ਜੇ ਚੁੱਪ ਕਰਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜ਼ਬਾਨ ਖੁਲ੍ਹਵਾ ਵੀ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਪਾਲਣਾ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਨਾ ਵੀ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਦਾਈ, ਕੋਈ ਕਨੀਜ...?"

"ਹੂੰ ।" ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਨੱਕ ਨੂੰ ਖੁਰਚਦਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਨਾਜ਼ੁਕਤਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ, “ਪਰ ਇਸ ਵਿਚਾਰੀ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੀ ਡਰ ?"

"ਡਰ ?" ਸ਼ਾਹ ਬਖ਼ਸ਼ ਬੋਲਿਆ, "ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮਰਹੂਮ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਅਤੇ ਹਾਮਲਾ ਬੀਵੀ ਨਾਲ ਜਬਰ ਜਿਨਾਹ ਕਰਕੇ ਮਾਰ ਸੁੱਟਿਆ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਭਾਵੀ ਔਲਾਦ ਅਤੇ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਵੇ।"

"ਹਾਂ, ਮੈਂ ਸੁਣਿਆ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਸੀ, ਪਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਐਸੀਆਂ ਕੋਝੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।" ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਅਫ਼ਸੋਸ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਰ ਹਿਲਾਉਂਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ। "ਚੱਲੋ ਛੱਡੋ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ । ਸੁਣ ਕੇ ਮਨ ਖ਼ਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।"

"ਮਨ ਚਾਹੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਅਤੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਵੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਿਆਣਪ ਨਹੀਂ।"

"ਤਾਂ ਫੇਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਲਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਆਪਣੇ ਜੰਗਨਾਮੇ ਵਿੱਚ ?"

"ਇਸ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਰਾਣੀ ਚੰਦ ਕੌਰ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।" ਸ਼ਾਹ ਬਖ਼ਸ਼ ਬੋਲਿਆ।

"ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ?" ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲਿਆ। "ਜੇ ਜ਼ਬਾਨੀ ਯਾਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੁਣਾਓ।"