ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ-ਓ-ਸ਼ੌਕਤ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਸੜਕ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਦੂਰ, ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਇਕ ਝੁੰਡ ਵਿਚਕਾਰ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਅਲੀ ਮਰਦਾਸ ਖ਼ਾਂ ਦਾ ਨੌ ਲੱਖਾ ਬਾਗ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਫਰੰਗੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਤੰਬੂ ਕਤਾਰਾਂ 'ਚ ਲੱਗੇ ਦਿਸ ਰਹੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨ-ਬਦਿਨ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਛਾਉਣੀ 'ਚ ਅੰਗਰੇਜ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਤੰਬੂ ਪੂਰਬੀਏ ਅਤੇ ਗੋਰਖੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਫਰੰਗੀ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਦੇ ਕਹਿਣ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਸਿਪਾਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਚ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਅਰਾਜਕਤਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰਖਦਿਆਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਏ ਗਏ ਸਨ।
ਹੁਣ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਕਾਨ ਅਤੇ ਹਵੇਲੀਆਂ ਫਰੰਗੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮੱਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਜਾਨ ਲਾਰੈਂਸ ਦੀ ਇਸ ਰਹਾਇਸ਼ਗਾਹ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੱਧ-ਪਚੱਧੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲਗਦੇ ਸਨ। ਵਰਾਂਡੇ ਦੇ ਫਰਸ਼ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਤੋਂ ਉੱਖੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਲਬੱਤਾ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਬਣੇ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਗਲੀਚੇ ਜ਼ਰੂਰ ਵਿਛੇ ਦਿਸ ਰਹੇ ਸਨ। ਕਮਰੇ 'ਚ ਚਾਰ ਪੰਜ ਕੁਰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਖ਼ਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਿਆ ਦਿਸ ਰਿਹਾ। ਕੰਧ ਨਾਲ ਜਾਨ ਲਾਰੈਂਸ ਦੇ ਭਰਾ ਹੈਨਰੀ ਲਾਰੈਂਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਜ਼ਰੂਰ ਲਮਕ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫਰੰਗੀ ਗਵਰਨਰ ਨੇ ਲਖਨਊ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
"ਆਓ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਜੀ," ਇਕ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਚੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਜਾਨ ਲਾਰੈਂਸ ਨੇ ਆਖਿਆ। ਲਾਰੈਂਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਅਰਦਲੀ ਬਾਹਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਜਾਨ ਲਾਰੈਂਸ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਾਂਗ ਸਿਰ 'ਤੇ ਪੰਗ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ, ਲੰਮੀ ਦਾਹੜੀ ਅਤੇ ਕੋਟ ਉੱਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਮਗੇ ਲਮਕਦੇ ਦਿਸ ਰਹੇ ਸਨ।
ਲਾਰੈਂਸ ਇਕ ਅਲਮਾਰੀ ਵੱਲ ਵਧਿਆ, ਅਲਮਾਰੀ ਖੋਲ੍ਹੀ ਅਤੇ ਅਲਮਾਰੀ 'ਚੋਂ ਇਕ ਬੋਤਲ ਅਤੇ ਦੇ ਗਲਾਸ ਕੱਢ ਕੇ ਮੇਜ਼ 'ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ। ਫੇਰ ਰਸੋਈਏ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਦਿਆਂ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਰਸੋਈਏ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜੱਗ ਭਰ ਕੇ ਮੇਜ਼ 'ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਲਾਰੈਂਸ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਗਲਾਸਾਂ 'ਚ ਵਿਸਕੀ ਪਾਈ ਅਤੇ ਇਕ ਗਲਾਸ 'ਚ ਪਾਣੀ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ, "ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।"
ਜਾਨ ਲਾਰੈਂਸ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਉਚਿੱਤ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣਾ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਖਾਵੇ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਵਿਸਕੀ ਵਾਲੇ ਗਲਾਸ 'ਚ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਇਕ ਘੁੱਟ ਭਰਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ:
"ਵਾਹ ! ਸੁਆਦ ਆ ਗਿਆ। ਤੁਹਾਡੀ ਵਲੈਤੀ ਸ਼ਰਾਬ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।“
