6

ਚਾਹੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਵਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜੰਗਲ ਵਾਲੇ ਰਸਤਿਓਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਕੱਚੇ ਰਸਤਿਆਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਕਾਫ਼ੀ ਵਲਾ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ੁਜਾਹਬਾਦ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਸ ਰਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਕਬਰਾਬਾਦ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇਕ ਸਰਾਂ 'ਚ ਰੁਕਣਾ ਸੀ । ਸਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਸਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਕ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡੀ ਫੌਜੀ ਟੁਕੜੀ ਨੇ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਹੋਏ ਸਨ।

ਉਹ ਉੱਥੇ ਹੀ ਖੜੇ ਹੋ ਗਏ। ਫੇਰ ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ 'ਚੋਂ ਦੋ ਨੂੰ ਜੱਟ ਜਿਮੀਦਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪੁਆ ਕੇ ਖ਼ਬਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਰਾਂ ਵੱਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ ਉਹ ਇਕ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਵਿਚਕਾਰ ਲੁਕ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ।

ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਇਕ ਫੌਜੀ ਦਸਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਚ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਸੌ ਫਰੰਗੀ ਸਿਪਾਹੀ ਅਤੇ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੱਖ ਤੇ ਗੋਰਖੇ ਸਿਪਾਹੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੋ ਫਰੰਗੀ ਜਰਨੈਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਲਸ਼ਕਰ, ਵੀਹ ਵੱਡੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਅਤੇ ਚਾਲੀ ਕੁ ਛੋਟੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਊਠਾਂ 'ਤੇ ਲੱਦੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਮੁਲਤਾਨ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

"ਮੁਲਤਾਨ ਵੱਲ? ਤੇ ਮਕਸਦ ਕੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਲਤਾਨ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ?"

"ਮਕਸਦ ਦੋ ਹਨ। ਇਕ ਵੱਡਾ ਮਕਸਦ ਤੇ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੀਵਾਨ ਮੂਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਡਰਾ ਧਮਕਾ ਕੇ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਲਿਖਵਾ ਕੇ 'ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ' ਨਾਮ ਦੇ ਇਕ ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਸੂਬੇਦਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਸ਼ੁਜਾਹਬਾਦ ਜਾ ਰਹੇ ਦੋ ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ।"

“ਹੂੰ! ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਦਲੇਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ੁਜਾਹਬਾਦ ਵਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾ।"

***

7

ਹਰ ਅੰਗਰੇਜ ਅਫਸਰ ਜੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆਉਂਦਾ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੂਜਾ ਸਿਕੰਦਰ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਐਂਡਰਸਨ ਆਪਣੇ ਤੰਬੂ ਚ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ- ਇਹ ਸੋਚਦਿਆਂ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਾਵੀ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ 'ਛੇਤੀ ਹੀ ਵੱਡਾ ਅਫਸਰ ਬਣ ਜਾਏਗਾ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਕ ਪਠਾਣ ਸਿਪਾਹੀ