ਆਪਣੀ ਥਾਵੇਂ ਮੁੜ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਕ ਟਿੱਲੇ 'ਤੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਸਮੂਹ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ- ਪੰਦਰਾਂ ਸੋਲਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜ-ਸਵਾਰ, ਸਤਾਰਾਂ-ਅਠਾਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਪੈਦਲ, ਸਵੇਰ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ 'ਚ ਚਮਕਦੀਆਂ 85 ਤੋਪਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਰਕੇ ਸੰਧੂਰੀ ਰੰਗ ਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਮਿਆਨਾਂ 'ਚ, ਪਿੱਠਾਂ 'ਤੇ ਕੱਛੂ ਵਾਂਗ ਦਿਸਦੀਆਂ ਗੋਲ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਢਾਲਾਂ, ਬਰਛੇ ਵਾਲੇ ਦਸਤੇ ਦੇ ਬਰਛਿਆਂ ਦੇ ਫਲ ਜਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉੱਪਰ ਕਰਕੇ ਉੱਠੇ ਹੋਏ। ਕੁੱਲਿਆਂ ਦੁਆਲੇ ਪੱਗਾਂ ਲਪੇਟੀ ਪਠਾਣ ਤੋਪਚੀ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਫੜੀ ਹੁਕਮ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦਿਆਂ ਤਿਆਰ ਖੜੇ ਸਨ।
ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੰਜ ਸੌ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਦਸਤਾ ਇਕ ਖਾਸ ਅਤੇ ਅਸਧਾਰਨ ਦਸਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਆਪਣਾ ਪਾਸਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਦਿਸੇ, ਉਸ ਥਾਵੇਂ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਵਧਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਾਉਣਾ।
ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫਰੰਗੀਆਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਤਰਤੀਬ ਤਕਰੀਬਨ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਵਰਗੀ ਹੀ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਫਰੰਗੀ ਫੌਜ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਉੱਚੇ ਜਿਹੇ ਟਿੱਲੇ 'ਤੇ ਪਈ ਜਿੱਥੇ ਫਰੰਗੀ ਜਰਨੈਲ 'ਹਿਊਜ ਗਫ’ ਆਪਣੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇਂਦਾ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਸੱਠ ਸੱਤਰ ਹਜ਼ਾਰ ਅਹਿਲ ਸਿਪਾਹੀ, ਐਸੀ ਪੂਰਨ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਲਿਆਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਘੋੜੇ ਦੇ ਹਿਨਕਣ ਜਾਂ ਲੱਤ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਇਹੀ ਸਮਝਦਾ ਕਿ ਅੱਠ-ਦਸ ਬੰਦਿਆਂ-ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸਿਵਾ ਇੱਥੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਬੂਝਿਆਂ ਚੋਂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਘਦੀ ਹਲਕੀ ਹਲਕੀ ਹਵਾ ਜਿਵੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪਰਲੋ ਬਾਰੇ ਸਰਗੋਸ਼ੀਆਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਆਕਾਸ਼ 'ਚ ਉਡਦੀਆਂ ਗਿਰਝਾਂ ਕਿਸੇ ਭਾਵੀ ਘਟਨਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਪਹਿਲਾਂ ਫਰੰਗੀਆਂ ਦੇ ਬਿਗਲਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਨਗਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਗੂੰਜ ਉਠਿਆ। ਤੇ ਫੇਰ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਕੜਕਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਇਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਗੋਲੇ ਵਰ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਤੋਪਚੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਸਾਧ ਰਹੇ ਸਨ।
ਕੁਝ ਦੇਰ ਤੱਕ ਇੰਜ ਹੀ ਬਿਜਲੀ ਕੜਕਦੀ ਰਹੀ। ਫੇਰ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਸੰਗੀਨਾਂ ਫੜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੌਲੀ ਚਾਲ ਨਾਲ ਅਤੇ ਫੇਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਫੌਜਾ, ਦੋਵੇਂ ਕੌਮਾਂ, ਜੋ ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਚੇਤ ਅਤੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਭਿੜਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਦੋ ਪਹਾੜਾਂ ਵਾਂਗ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈਆਂ।
ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਸੌ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਸਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਉੱਚੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ
