ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਮੁੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਜਟਾਵਾਂ ਦਾ ਜੂੜਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਦੀ ਮਿਲੇਗੀ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜਟਾਂ ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਚਿੱਟਾ ਪੱਗੜ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਜਾਣਦਾ ਸੀ।
ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗਾ, ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਹੁਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ। ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਉਸ ਗੰਢੜੀ ਬਣੀ ਕੁੜੀ ਵਲ ਉੱਠ ਜਾਂਦੀ।
''ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਵਿਚਾਰੀ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰ ਦੇ ਪਰਥ ਨਾਥਾ। ਫਿਰ ਆ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣੀਂ।" ਬਿਸ਼ ਨਾਥ ਨੇ ਚੇਲੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ।
"ਲੱਗਦਾ ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੜੀ ਏ।" ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਬੋਲ ਉੱਠਿਆ।
"ਤੂੰ ਹੀ ਦੱਸ ਪਰਥ ਨਾਥਾ।" ਕਹਿ ਕੇ ਬਿਸ਼ ਨਾਥ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਧਿਆਨ 'ਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਏ ਹੋਣ।
"ਤੂੰ ਇਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਵੇਖਿਆ ਹੋਣਾ?" ਪਰਥ ਨਾਥ ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ, "ਇਹ ਲੱਜੋ ਘੁਮਿਆਰਨ ਦੀ ਕੁੜੀ ਏ। ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਕੁੜੀ ਵਾਂਗ ਠੀਕ ਠਾਕ ਸੀ (ਸੋਹਣੀ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਪਰਥ ਨਾਥ ਨੂੰ ਕੁਝ ਝਿਜਕ ਲੱਗੀ) ਪਰ ਇਹ 'ਰੂਪ' ਅਮੀਰਾਂ ਲਈ ਬਖ਼ਸ਼ਸ, ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਸਰਾਪ ।"
ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਉਸ ਵੱਡੇ ਸਰਦਾਰ ਅਤੇ ਲੱਜੋ ਘੁਮਿਆਰਨ ਬਾਰੇ । ਵੱਡਾ ਸਰਦਾਰ ਵਾਜਬ ਕਿਸਮ ਦਾ ਆਦਮੀ ਸੀ। ਹਰ 'ਕੰਮ' ਬੜੀ ਜੁਗਤ ਅਤੇ ਮੁਨਾਸਬ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ। ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਜ਼ੋਰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਬਸ ਜਿਹੜੀ ਕੁੜੀ ਪਸੰਦ ਆ ਜਾਵੇ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬਾਰਾ, ਤੇਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਂ ਆਪਣਿਆਂ ਗੁਮਾਸ਼ਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਕੋਲ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜ ਦਿੰਦਾ ਕਿ ਕੁੜੀ ਤਾਂ 'ਰਾਣੀ' ਬਣਨ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹੈ... ਹਵੇਲੀ ਦੀ ਸਰਦਾਰਨੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹੂ। ਅਤੇ ਫੇਰ ਉਸ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਸਲਾਨਾ ਰਕਮ ਭੇਜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕੁੜੀ 'ਤਿਆਰ' ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਹਵੇਲੀ 'ਚ, (ਰਖੇਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ) ਕੁੜੀ ਦੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ । ਪਰ ਜੇ ਜਵਾਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹੀ ਤੀਵੀਂ 'ਤੇ ਦਿਲ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹਟਦਾ।
ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਕਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਬੀਆਂ ਲਈ ਪੈਸਾ ਉਧਾਰ ਦੇਣਾ, ਜੋ ਫਸਲ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਵੇ ਮੀਹ ਘੱਟ ਪੈਣ ਤਾਂ ਲਗਾਨ ਘੱਟ ਕਰ ਦੇਣਾ ਆਦਿ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਖਸਲਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਕੁਝ-ਕੁਝ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਇਸ ਦੀ ਮਾਂ ਬਾਰੇ। ਵੱਡੇ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਿਆ। ਵਿੱਚ-ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਦ ਜੀ ਕਰਦਾ, ਬੁਲਾ ਭੇਜਦਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਹਾਨੇ ਜਗਤੂ ਘੁਮਿਆਰ ਸਭ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਪਰ ਚੁੱਪ। ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਦਾ। ਐਨਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਤੀਵੀ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਰੁਪਈਆਂ ਦੀ ਪੋਟਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕੁਝ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ। ਇਹ ਧੀ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ
