ਪੈਦਾ ਹੋਈ ? ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੂਝਵਾਨ ਪਾਠਕ ਸਮਝ ਜਾਣਗੇ, ਮੈਂ ਰੂਪ ਕੌਰ ਨੂੰ ਇਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਲਿਖਦਿਆਂ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਨਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ-ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਭਾਰਨਾ, ਬਲਕਿ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਕ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਤੱਕੜੀ 'ਚ ਪਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਸਨਮੁੱਖ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਹੁਕਮਰਾਨ ਜਮਾਤ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਲੜਾਈਆਂ ਤਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਰੱਖਕੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ, ਆਮ ਸਿਪਾਹੀਆਂ, ਗੈਰ ਸਿੱਖਾਂ (ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੇ ਪਠਾਣਾਂ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਰਾਹੀਂ ਸੋਚ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਬਾਹਰਲੇ ਤੱਥਾਂ ਤਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ/ਤਥਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕੇ 'ਮੂਲ' ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਉਂਜ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਨਾਵਲ ਲਿਖਦਿਆਂ ਮੈਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੋਮਿਆਂ, ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਕ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਖਰੜਾ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨਾਵਲ 'ਚ ਆਏ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ, ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ, ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਸੂਚੀ ਮੈਂ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਕੇਵਲ ਇੰਨਾ ਹੀ ਲਿਖਾਂਗਾ ਕਿ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਮੇਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਪਾਤਰ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਨ, ਸਮੇਤ ਮੇਰੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਰਦਾਰ-ਸ਼ੁਜਾਹਬਾਦ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇਦਾਰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਮੈਂ ਇਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਕਥਾ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਸਿਰਜਦਿਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕੁਝ ਖੁੱਲ੍ਹਾਂ ਲਈਆਂ ਹਨ।
-ਲੇਖਕ
