ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਨਿਕਲੀ। ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੁੰਡੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੌਰਿਆਂ, ਕੁੱਤਿਆਂ ਵਾਂਗ ਮੰਡਰਾਉਣ ਲੱਗੇ।

ਜਦੋਂ ਰਾਮਕਲੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਜੰਝ ਰਾਮਕਲੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰੀ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਮਨਚਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਡੋਲੀ ਰੋਕ ਲਈ। ਜਾਂਜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਾਮਕਲੀ ਮੁੜ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਦੇ ਘਰ ਆ ਬੈਠੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਕੇ ਤੋਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਹਰ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦੀ ਡੋਲੀ ਮੋੜ ਕੇ ਵਾਪਸ ਲੈ ਆਉਂਦੇ।

ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਰਾਮਕਲੀ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਮੁੜ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਕਿ ਇਕ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਖੇਲ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ। ਰਾਮਕਲੀ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਨਾਲ ਲਗਦੀ ਇਕ ਬੇਰੀ ਸੀ। ਅਤੇ ਇਕ ਤੀਵੀ ਛੱਤ 'ਤੇ ਲਮਕ ਰਹੀ ਟਾਹਣੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾ ਕੇ ਬੇਰ ਤੋੜ ਰਹੀ ਸੀ। ਰਾਮਕਲੀ ਨੇ ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮੇਹਣਾ ਮਾਰਦਿਆਂ ਬੋਲੀ-

"ਸੁਣਾ ਬਈ ਸਰਦਾਰਾ! ਆ ਗਿਆ ਵਾਪਸ ਲੜਾਈਆਂ ਜਿੱਤ ਕੇ।" ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੋਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦਸ਼ਾ 'ਤੇ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਕਿਉਂ ? ਜੇ ਵਿਆਹੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਸੁੱਖ ਭੋਗਣਾ ਸੀ। ਦਿਨ ਰਾਤ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੀ, ਜਵਾਕ ਜੰਮਦੀ, ਫੇਰ ਵੀ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਛੱਡਣਾ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ! ਸ਼ੁਰੂ-ਸ਼ੁਰੂ 'ਚ ਕੁਝ ਨਿੰਮੋ-ਝੂਣੀ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਜੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਊਣਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਠਾਵੇ! ਭਾਗ ਵੱਸ ਕਿਸੇ 'ਚੰਗੇ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਵਸ ਪਈ। ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਤਕ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ । ਹੁਣ ਵੀ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਕਣਕ, ਗੁੜ ਅਤੇ ਕੁਝ ਬੱਝਵੀਂ ਰਕਮ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਚੇਤ ਸਿੰਘ ਲੰਗੇ ਨੇ ਉਸ ਪਛਾਣਦਿਆਂ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰ ਲਈ। ਉਹ ਇਕ ਟੁੱਟੀ ਜਿਹੀ ਮੰਜੀ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਹੁੱਕਾ ਗੁੜਗੁੜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਖੁਰਦਰੀ ਜਿਹੀ ਦਾਹੜੀ ਨੂੰ ਖੁਰਕਨ ਲੱਗਦਾ। ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖਦਿਆਂ ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਬੋਲਿਆ:

"ਸੁਣਾ ਬਈ ਚੇਤ ਸਿਆਂ, ਕੀ ਹਾਲ ਏ ਤੇਰਾ ?"

"ਹਾਲ ਕੀ ਹੋਣਾ ?ਤੂੰ ਵੇਖ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਏ ਬੜੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਚੱਕਰ ਲਾਇਆ।"

"ਫਰੰਗੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਘਮਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੋਣਾ....।‘

“ਅਸੀਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਪਤਾ ਕਰਕੇ। ਚਾਹੇ ਸਿੱਖ ਹੋਣ ਹਾਕਮ, ਚਾਹੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚਾਹੇ ਫਰੰਗੀ, ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਉਹੀ ਦਾ ਉਹੀ ਰਹਿਣਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਉਹੀ ਗੱਲ ਹੋਈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ