ਭੂਆ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਕੁਝ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਉੱਠੀ ਅਤੇ ਉਸ ਵੱਲ ਚੁੰਧਿਆਈਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਤੱਕਦਿਆਂ ਤੇ ਲੰਮਾ ਜਿਹਾ ਸਾਹ ਲੈਂਦਿਆਂ ਬੋਲੀ:

"ਕੌਣ ? ਕੀਰਤ ? ਤੂੰ ਆ ਗਿਆ ?"

"ਹਾਂ, ਆ ਗਿਆ। ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਕਿੱਥੇ ਆ ? ਕੋਈ ਦਿਸਦਾ ਨਹੀਂ ?"

"ਦੱਸਦੀ ਆਂ ਪੁੱਤਰਾ, ਦੱਸਦੀ ਆਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਪੂਣੀ ਪੀ ਲੈ।"

"ਤੂੰ ਦੱਸ ਤਾਂ ਸਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ?" ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲਾ ਪੈਂਦਿਆ ਬੋਲਿਆ।

ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਪੁੱਤਰਾ, ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਵਖ਼ਤ ਆ ਗਿਆ। ਮੁਸੀਬਤ ਪੈ ਗਈ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ। ਤੂੰ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਕੁਝ ਕਰ ਨਾ ਬੈਠੀਂ। ਬੜਾ ਡਰ ਲੱਗਦਾ... ਤੈਨੂੰ ਦੱਸਦਿਆਂ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਪੂਰਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਤਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਬਲਕਿ ਹੁਦਾਰ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਬਾਣੀਏ ਦਾ। ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਮਾਰੀ ਗਈ । ਆਪਣੇ ਖਾਣ ਲਈ ਵੀ ਮਸਾਂ ਬਚੇ ਕੁਝ ਦਾਣੇ। ਮਾਮਲਾ ਕਿਵੇਂ ਤਾਰਦੇ...। ਪਰਸੋਂ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਆਦਮੀ ਆਏ ਤੇ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਗਏ....।“

"ਤੇ ਗੌਰਾਂ ਭਰਜਾਈ?”

ਉੱਤਰ 'ਚ ਭੂਆ ਚੁੱਪ ਰਹੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਉਦਾਸੀ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਨੀਵਾਂ ਹੋ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹਿੱਲਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੋਵੇ।

ਉਨੀਂ ਦੇਰ ਤੱਕ ਗੁਆਂਢ ਦੀਆਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਬੁੜੀਆਂ ਵੀ ਘੋੜ ਚੜ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਆਇਆ ਵੇਖ ਕੇ ਅੰਦਰ ਆ ਵੜੀਆਂ ਸਨ।

"ਕਾਠ ਮਾਰਿਆ ਪਿਆ ਤੇਰੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਫੌਜਦਾਰਾਂ।" ਇਕ ਅੱਧਖੜ ਤੀਵੀਂ ਬੋਲੀ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮੂੰਹ-ਫੱਟ ਜਗੀਰੋ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਜੀ ਚ ਆਉਂਦਾ, ਬੰਦੇ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਜਾ ਮਾਰਦੀ ਸੀ। "ਅਤੇ ਬਚਾ ਲੈ ਆਪਣੀ ਭਰਜਾਈ ਨੂੰ ਵੀ, ਜੇ ਹਿੰਮਤ ਹੈ ਤੇ ।"

ਜਗੀਰੋ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਕੀਰਤ ਬੇਸਬਰ ਹੋ ਉੱਠਿਆ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਇਸ 'ਕਾਠ ਮਾਰਨ' ਨੂੰ। ਜਦ ਕੋਈ ਕਿਰਸਾਨ ਮਾਮਲਾ ਨਾ ਤਾਰ ਸਕਦਾ ਜਾਂ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਜਾ ਦੇਣੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਇਕ ਫੱਟੇ 'ਚ ਦੋ ਤਿੰਨ ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੇ ਤੇ ਛੇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕਿ ਉਹ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੱਢ ਸਕਦਾ। ਅਤੇ ਫੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਖੜਾ ਰੱਖਦੇ, ਚਾਹੇ ਧੁੱਪ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਚਾਹੇ ਪਾਲਾ।

ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੁੜੀਆਂ ਤੋਂ ਗੌਰਾਂ ਭਰਜਾਈ ਬਾਰੇ ਜੋ ਸੁਣਿਆ, ਉਹ ਸੁਣ ਕੇ ਕੀਰਤ ਨੂੰ ਰੋਹ ਚੜ੍ਹ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਪਾਣੀ ਪੀਤਾ ਆਪਣੇ ਛੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਜਗੀਰਦਾਰ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਵੱਲ ਨੱਸ ਪਿਆ। ਜਗੀਰੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਗੀਰਦਾਰ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅੱਖ ਬਹੁਤ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਗੌਰਾਂ 'ਤੇ ਸੀ। ਕਈ ਯਤਨ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਗੌਰਾਂ ਨੂੰ ਫੁਸਲਾਉਣ ਦੇ। ਪਰ ਗੌਰਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਤੋਂ ਬਚਦੀ ਹੀ ਰਹੀ। ਹੁਣ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੌਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਘੋਲਿਆ ਕਿ ਜੇ ਬਚਨਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਤਾਰ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਤੀਵੀਂ ਨੂੰ 'ਕੰਮ