ਦੇ ਵਿਚਦੀ ਲੰਘਦੇ, ਚਾਲੀ ਕੁ ਸਿੰਘਾਂ ਸਣੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਚਮਕੌਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਇੱਥੇ ਇਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਜਾ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ ਤੇ ਆ ਰਹੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਅਰੁਕ ਆ ਰਹੀ ਸੀ, ਅਹਿਦ ਪੈਮਾਨ ਤੋੜ ਕੇ ਬੇਸ਼ਰਮ ਆ ਰਹੀ ਸੀ, ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੋਰ ਕੁਮਕੀ ਸੈਨਾ ਬੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆ ਮਿਲੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚਮਕੌਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੁਹਾਸਰਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਫਿਰ ਬੀ ਕੌਲ ਦੇ ਪੱਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੰਦਰੋਂ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਚਲਾਈ। ਬਾਹਰੋਂ ਗੜ੍ਹੀ ਤੇ ਇਕ ਦਸਤਾ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਆਇਆ ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੀਰ ਗੋਲੀਆਂ ਵਰਸਾਉਂਦਾ ਅਗੇ ਵਧ ਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਦ ਆਪ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੱਕੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਹਿਦ ਸ਼ਿਕਨੀ ਹੋ ਚੁਕੀ ਹੈ, ਸਰਸੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤਕ ਇਹ ਲੋਕ ਇਕਰਾਰ ਤੋੜ ਕੇ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਹੁਣ ਸਾਡਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਹੱਕ ਹੈ ਤੇ ਹਲਾਲ ਹੈ।* ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਜੋ ਪਿੰਡ ਦੇ ਘੇਰੇ ਦੀ ਮਾਨੋ ਘਿਰ ਵਿਚ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਫੌਜੀ ਦਸਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਆਉਂਦੇ, ਇਧਰੋਂ ਉਪਰੋਂ ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਬੁਛਾੜ ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਵਰੋਸਾਉ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਦਾ ਦਸਤਾ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤਕ ਅੱਪੜ ਪੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਮਾਰਦਾ ਮਾਰਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਜੰਗ ਅਕਲਮੰਦੀ ਤੇ ਇਸ ਸੂਰਬੀਰਤਾ ਨਾਲ ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਇਤਨੀ ਬੜੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਾ ਢੁੱਕਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਰਾਤ ਪੈ ਗਈ। ਹੁਣ ਤਕ ਲਗ ਪਗ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੁਇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁਕੇ ਸੇ। ਪੰਜ ਸਤ ਖਾਲਸੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਸੇ। ਉਧਰ ਸੈਨਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਸਿਪਾਹੀ ਤੇ ਛੋਟੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਮੋਏ ਸੇ, ਪਰ ਮਲੇਰ ਕੋਟਲੇ ਦਾ ਨਾਹਰ ਖਾਂ ਤੇ ਪੰਜ ਛੇ ਨਾਮੀ ਨਾਮੀ ਸਰਦਾਰ ਮਰ ਚੁਕੇ ਸੇ, ਸੋ ਉਧਰ ਬੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਕ ਤੇ ਦੁੱਖ ਰੰਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।

__________________________

* ਜ਼ਫਰਨਾਮੇ ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਇਸੇ ਮੌਕੇ ਲਈ ਫੁਰਮਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਸ਼ਾਂ ਮੁੱਕ ਜਾਣ ਤਾਂ ਤਲਵਾਰ ਪਕੜਨੀ ਰਵਾਂ ਹੈ।