ਇਹਨਾਂ ਮੁਸ਼ਟੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਗਲੀ ਗਲੀ ਸੁੰਘਦੇ ਫਿਰਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਸ਼ੱਕ ਹੋਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰ ਕੀਤੀ ਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹ ਕਿੱਸਾ ਨਿੱਕਲ ਪਿਆ।
ਤੂੰ ਤਾਂ ਗਲੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਚੱਕੀ ਪੀਂਹਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ 'ਚ ਤੇਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਜੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
ਮੇਰੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲਈ ਜਾਉ। ਮੇਰੇ ਗਲੋਂ ਬਲਾ ਲਾਹੋ। ਨਿਰਾ ਖਾਣ ਦਾ ਮਸਾਲਾ, ਕੌਡੀ ਕੰਮ ਦਾ ਨਹੀਂ।
ਤਨਖਾਹ ਮਿਲ ਜਾਏਗੀ, ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਆਉਣ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੱਦਿਆ ਜਾਏਗਾ-ਜਾਓ । ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਮੁੜ ਆਪਣੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਗਿਆ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਤੇ ਗੜੇ ਮਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਚਲੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਦਮ ਨਾ ਉੱਠ ਸਕੇ।
ਉਹ ਪੜ੍ਹਦਾ ਘੱਟ ਹੈ, ਬਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਗਾਹ ਪਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਰਾਮ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਗਾਹ ਤਾਂ ਬਥੇਰਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਆਮਦਨ ਟਕੇ ਦੀ ਨਹੀਂ।
ਚੌਧਰੀ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਦੋ ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਤੇ ਟਿਕ ਕੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ-ਦਿੱਲੀ, ਆਗਰਾ, ਬੰਬਈ, ਕਲਕੱਤਾ ਆਦਿ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਗਾਹੀ ਫਿਰਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ।
ਜੇ ਕਰ ਚਾਹੋ, ਹਿੰਦੂ ਜੀਉਂਦੇ ਨਾਹ ਦਿਸਣ, ਸੋਚ ਲਓ ਜੇ ਹੈ ਜੋ ਮੁਕਾਣ ਜੋਗੇ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਭੀ ਗੱਡ ਕੇ ਗਾਡ ਬਹਿ ਗਏ, ਏਹ ਭੀ ਰਹੇ ਨਹੀਂ ਪਿਛਾਂਹ ਨੂੰ ਜਾਣ ਜੋਗੇ।
ਸਕੂਲ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੀ ਸੀ-ਕਲਾਸਾਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਣੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਇਸ ਸਾਰੀ ਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਿਵੇਂ ਬਿਨਾ ਗਾਲੇ ਤੋਂ ਚੱਕੀ ਪੀਹ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਰਾ ਗਿਆ-ਗੁਆਤਾ ਨਾ ਸਮਝੋ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਤੇ ਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਚੰਗਿਆਂ ਚੰਗਿਆਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਮਨ ਤੇ ਭੀ ਅਸਰ ਪਿਆ, ਕੁਛ ਚਿਰ ਤਾਂ ਗਿੱਚੀ ਸੁੱਟੀ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਮਗਰੇ ਮਗਰ ਗਏ। ਕਦੇ ਸ਼ਰਮ ਆਵੇ ਕਦੇ ਗੁੱਸਾ ਚੜ੍ਹੇ।
ਅਗਲਾ ਜਹਾਨ ਆਊ ਤੇ ਵੇਖੀ ਜਾਊ, ਮੈਨੂੰ ਏਥੋਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਤਾਂ ਨਬੇੜਨ ਦਿਉ। ਮੈਂ ਤੇ ਅਨੰਤੇ ਤੋਂ ਗਿਣ ਗਿਣ ਕੇ ਬਦਲੇ ਲੈਣੇ ਹਨ ਜਿਹੜੀ ਇਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।